Gent KANTL 15, volume 2, recipes 1-50
Introduction to the manuscript, Recipes 1-50, Recipes 51-100, Recipes 101-150, Recipes 151-206

  

Nederlandse vertalingMiddle Dutch original textEnglish translation
2.1. Dit is om gebraden vis te bereiden
Neem boter en water en laat dat samen een tijdje koken. Schuim het af tot het schoon is. Neem verder zout , gember en wat peper, en stamp dat fijn met wijn of met azijn. Doe er véél saffraan bij, en laat het [met de fijngestampte specerijen] niet hard koken. Wanneer de vis genoeg geroosterd is dan doet men hem daar in (in de saus) en laat hem meekoken.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
p.43 [1] Dits om gebraden vische te bereiden

Neempt boter ende borne ende laet dat te samen zieden

een wile schuymet reyne ende neempt daer toe sauts, ghember

en luttel peepers ende breect dat ontwee met wyne oft met

azyne sofferanet hooge ende laetet daer mede zieden niet zeere

ende wanneer die vische genoch gebraeden is dan doetmen daer

inne ende leeten mede zieden
 
2.1. This is to prepare grilled fish
Take butter and water and let this boil together for a while. Then take salt, ginger and some pepper, and grind that with wine or vinegar. Add a lot of saffron, and let it boil not too hard with [the ground spices]. When the fish has been grilled enough then you put it in it (in the sauce) and let it boil with it.

Contents - Glossary - Top
  
2.2. Om een gelei te maken
Neem gember, saffraan, paradijskorrels, kruidnagels, nootmuskaat, foeliebloemen en kaneel, fijngestampt in een vijzel, opgekookt in een pot en door een zeef geduwd.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[2] Om een gelaye te maeken

Neempt ghember sofferaen greyn naegelen nooten muscaten

foelye blomen kaneel gestooten in eenen mortier ende op ge

soden in eenen pot ende duergeslaegen in een stermyn.
 
2.2. To make a jelly
Take ginger, saffron, grains of Paradise, cloves, nutmeg, mace flowers and cinnamon, ground in a mortar, brought to a boil in a pot and strained through a sieve.

Contents - Glossary - Top
  
2.3. Om blancmanger te maken
Neem ongepelde amandelen, fijngestampt in een mortier en gezeefd met kokend water, en zetmeel, fijngestoten in een mortier en gegoten in [de] amandelmelk, en breng het aan de kook in een pot.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[3] Om een laingier te maeken

Neempt ongescelde amandelen gestooten in eenen mortyr

duergeslaegen met gesoden water ende aemsdonk gestooten

in eenen mortier ende gegoten in amandelmelck ende dan

opgesoden in eenen pot
 
2.3. To make blancmanger
Take unpeeled almonds, ground in a mortar and strained with boiled water, and starch, ground in a mortar and poured into [the] almond milk, and bring it to the boil in a pot.

Contents - Glossary - Top
2.4. Om zoete peper te maken
Neem gember, kaneel, géén brood, rauwe eidooiers, door een zeef geduwd met de kruiden, met wijn en water, en dat op het vuur bereid. Daarin (gaat) gesneden kippevlees en hele cardemom, gember, kaneel, rauwe eidooiers en wijn en water. (Dit wordt) opgediend met suiker en gebraden kippen erin.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[4] Om sueten peeper te maeken

Neempt ghember kaneel sonder broot van claeren doeyer

van eyeren duergeslaegen metten cruyden met wyn ende wa

ter ende dat opt vier gemaect daer in hoender vlees gesneden

ende heel cardemen van gembaer van caneel van claer doeyer

van eyeren ende wyn ende water gericht met zuycker daer in

gedaen gebraeden hoender
 
2.4. To make sweet pepper
Take ginger, cinnamon, no bread, raw egg yolks, strained through a sieve with the spices, with wine and water, and this prepared on the fire. Therein (goes) chicken meat, [finely] cut and whole cardemom, ginger, cinnamon, raw egg yolks and wine and water. (This is) served with sugar and roasted chickens in it.

Contents - Glossary - Top
  
2.5. Om appeltaart te maken
Neem gember, saffraan, vijgen en groene peterselieblaadjes met suiker en kaneel.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[5] Om appel taert te maeken

Neemt gember sofferaen vygen ende gruen blaeder van

peterselien met zuycker ende kaneel
 
2.5. To make apple pie
Take ginger, saffron, figs and green leaves of parsley with sugar and cinnamon.

Contents - Glossary - Top
  
2.6. Om een taart te maken in de vastentijd
Neem appels, kaneel, suiker, vijgen, rozijnen en gember.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[6]. Om een tarte te maeken in die vasten

Neemt appelen caneel suycker ende vygen ende rosynen

ende gengeber
 
2.6. To make a pie for Lent
Take apples, cinnamon, sugar, figs, raisins and ginger.

Contents - Glossary - Top
2.7. Voor een gele komijn saus gemaakt met eieren 
paradijskorrels, gember, kaneel en suiker. Deze [saus] moet men doen op hard gekookte, fijngehakte eieren.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
p.44 [7] Om geel kommeney gemaect van eyeren van greyn van

gember van kaneel van suycker die zoude my doen op

harde eyeren gesoden ende cleyn gehact

 
2.7. To make yellow cumin sauce prepared with eggs
grains of Paradise, ginger, cinnamon and sugar. This [sauce] should be put on hardboiled, finely chopped eggs.

Contents - Glossary - Top
  
2.8. Een gele komijnsaus voor baarzen of kleine snoeken
Met amandelen, gember, suiker, komijn, brood, wijn en saffraan.

*8 - Degene die de recepten in het convoluut nummerde zag dit recept over het hoofd (de titel van dit recept is niet gerubriceerd, en begint bovendien aansluitend aan recept 2.7). Vanaf recept 2.9 loopt de nummering in het convoluut niet meer synchroon met de nummering in deze editie en de editie van Braekman  (zie inleiding).

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[*8]                                                           Een geel

kommeney gemaect tot baersen ofte tot cleyne snoeken


van amandelen van gember van zuycker komyn broot

wijn ende sofferaen
 
2.8. A yellow cumin sauce prepared for perches or small pikes
With almonds, ginger, sugar, cumin, bread, wine and saffron.

*8 - This recipe was overlooked by the person that numbered the recipes in the convolute (the recipe-title is not rubricated, and begins right after recipe 2.7 on the same line). From recipe 2.9 onwards the numbering in the convolute differs from the numbering in this edition and the edition of Braekman. (see introduction)

Contents - Glossary - Top
  
2.9. Een gele komijnsaus gemaakt voor duiven of kippen
Neem en doe erin: gember, kaneel, saffraan, komijn, brood, suiker en wijn.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[9] Een geel kommeney gemaect tot duuen

ofte hoender

Neemt ende doet daer in gember kaneel sofferaen komyn

broot zuycker ende wyn
 
2.9. A yellow cumin sauce prepared for pigeons or chickens
Take and add: ginger, cinnamon, saffron, cumin, bread, sugar and wine.

Contents - Glossary - Top
2.10. Een komijnsaus waar men vet(gemest)e kippen in leg
maakt men met brood dat bruin geroosterd is, met specerijen, een beetje saffraan, gekookte eieren als men dat wil, en met honing. Dit alles [wordt] door een zeef geduwd en dan gezouten.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[10] Een kommeney daermen vette hoenderen

in leget


Salmen maeken van broode dat zal al root geroost

zyn met cruyde met een luttel sofferaen gesoden eyer

oftmen wil ende met honich te zamen doer een her

geslaegen ende dan gesouten
 
2.10. A cumin sauce to put fat (or crammed) chickens in
is prepared with bread that is toasted brown, with spices, a little saffron, boiled eggs if so wished, and with honey. All this [will be] strained and then salted.

Contents - Glossary - Top
  
2.11. Om kersenvlaai te maken
Haal de pitten uit [de kersen] en bak ze (=de kersen) dan in een pot op het vuur in verse boter. Pers [de kersen] als ze gebakken zijn door een zeef met verse room, en bak het dan in de oven.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[11] Om vlaeyen van keersen te maeken

Doet die steenen vuyt ende dan opt vier in eenen pot

gefryt in suete boter ende als zy gefryt zyn geperst duer

eenen her met zueten roomen ende dan gebacken in den ouen
 
2.11. To make cherry flan
Take the stones [from the cherries] and bake them (=the cherries) in a pot on the fire in fresh butter. Push [the cherries] through a sieve when they are fried, with fresh cream, and then bake it in the oven.

Contents - Glossary - Top
  
2.12. Voor gelei
neemt men de snoek en men maakt hem schoon, en wast hem goed met zout, en veegt het bloed geheel van de graat. Neem saffraan en stamp het fijn met wijn, neem zoveel wijn als u gelei wilt hebben. Doe dan de snoek in de wijn en laat hem zachtjes koken. Neem wijn en deze fijngestampte [saffraan] als men het mee laat koken. Neem, als het genoeg heeft gekookt, de snoek uit [het kookvocht] en leg hem op een schone doek of lap. Neem zijn schubben af samen met het vel, en stoot ze in een vijzel heel erg klein. Neem dan witte geschilde gember en laos en een kwart paradijskorrels.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[12] Totter geleyen

Neemptmen den snoeke ende maecten schoon ende zouten al

reyn ende wisset zyn bloet al vanden graet neempt

sofferaen ende stooten met wyne ende neempt zoe vele

wyne als ghy geleyen hebben wilt dan doetmen den

snoecke in den wyn ende laeten zieden met staden neempt

wyn ende desen gestooten oftmen laeten mede zieden

alst genoch gesoden is soe neempt den snoeck vuyte ende

legten op eenen schoonen doeck oft cleet ende neempt zyn

scellen af al metten velle ende stootet in eenen mortier

sunderlinge cleyn ende zeer ende neempt dan witten gescelden

gember ende galigaen dat vierdeel greyn
 
2.12. For jelly
one takes the pike and cleans it, and washes it well with salt, and wipes the blood from the fishbones. Take saffron and grind it finely with wine, take as much wine as you want to have jelly. Then put the pike into the wine and let it boil steadily. Take wine and this ground [saffron] when one lets it cook with [the wine]. Take the pike out [of the cooking liquid] when it has cooked enough, and lay it on a clean towel or cloth. Take off its scales and skin and grind it in a mortar very very finely. Then take white peeled ginger and galanga and a quarter grains of paradise.

Contents - Glossary - Top
2.13. Voor vliermoes
neemt men vlierbloesem als zij in volle bloei zijn en stampt ze dan met verse melk fijn. Duw ze dan door een zeef met eidooiers en fijngestampte saffraan. Meng dat samen en laat het dan vaak genoeg koken.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
p.45 [13] Totten vlierden moes neemptmen bloemen van vlier als

zy staen in hueren besten bloem ende brect dan met zuete

melck ontwee ende slaetse duer een herre dan met doeyeren

van eyeren ende sofferaen ontwee gebroken dat menget te

samen ende laetet zieden dan dicke genoch
 
2.13. For elderberry purée
one takes elderberry flowers when they are in full bloom. Grind them finely with fresh milk. Then strain them through a sieve with yolks of eggs and ground saffron. Mix this together and let it boil often enough.

Contents - Glossary - Top
  
2.14. Om een witte saus, gemaakt van gepelde amandelen
Neem witte gember en kruim van wit brood, gezeefd met amandelmelk of witte wijn.
 
Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[14] Om een witte saus gemaect van geschelde

amandelen


Neempt wytten gember ende crumen van schoonen broode

duergeslaegen met amandel melck oft witten wyn
 
2.14. To make a white sauce from peeled almonds
Take white ginger and crumbs of white bread, strained with almond milk or white wine.

Contents - Glossary - Top
  
2.15. Om een vleespastei te maken van vier pond
[Neem] 4 pond vlees, 3 ons reuzel, 2 ons rozijnen, 1 pond kwetsen,  1 pond kastanjes, 2 lood peper, 2 lood gember, 1½ lood nootmuskaat, een half lood foelie, één lood saffraan, een achtste pond suiker, [en] een half lood kruidnagels.

½ - Braekman heeft de afkorting hier opgelost als 'drachme', maar in ditzelfde recept bij 'rompen' lost hij hetzelfde teken op als een half. Het afkortingsteken voor 'ons' lijkt op dat van de drachme, met een extra boog bovenaan.
 
Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[15] Om een vlees pastey te maecken van iiij ponden

Item iiij pond vlees iij ons ruets ij ons rosynen j pont pruymen

van Dammast j pont karstaengien ij loot peepers ij loot

gembers j½ loot rompen een half loot foelyen een loot

sofferaens een achtendeel zuyckers een half loot naegelen
 
2.15. To make a meat pasty of four pounds
[Take] 4 pounds meat, 3 ounce lard, 2 ounce raisins, 1 pound damsons, 1 pound chestnuts, 2 lot pepper, 2 lot ginger, 1½ lot nootmuskaat, a half lot mace, one lot" saffron, an eighth pound sugar, [and] a half lot cloves.

½ - Braekman resolves the abbreviation as 'dram'. However, in this same recipe with 'rompen' h resolves the same symbol as a half. The abbreviation for 'ounce' strongly resembles the one for dram, with an extra squiggle on top.

Contents - Glossary - Top
2.16. Om gelei te maken van een quaert (inhoudsmaat) wijn
Daar moet men in doen twee lood gember, één lood kaneel, een half lood nootmuskaat, een half lood kruidnagel, een half lood paradijskorrels, een kwart lood saffraan, en wat suiker, een half lood zoethout(?zie glossarium), 3 lood bindmiddel, een half lood laos. Eerst moet men het bindmiddel opkoken met wijn, dan moet men het zeven. De kruiderij moet men fijnmaken en in de wijn te weken zetten. Dan moet men het zeven door een doek en wat zout erin [doen]. Dan moet men het samen opkoken en het laten bezinken (=opstijven).

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[16] Om geley te maecken van eender quaerten wyns

Daer salmen in doen twee loot gembers/ een loot kaneels/

een half loot rompen een half loot naegel/ een half loot greyns

een vierdeel loot sofferaens/ ende wat zuyckers een half loot

colicsoirs iij loot bant een half loot galigaens Eerst

zalmen den bant op sieden met wyn ende dan zalment duerslaen

ende het cruyt salmen quetsen ende settent inden wyn inden

weycke ende dan sal ment duer een cleet slaen ende wat zouten

daer inne ende dan zalment te gader op sieden ende laetent staen

sincken
 
2.16. To make a jelly of one quarter (liquid measure) wine
One should add two lot ginger, one lot cinnamon, a half lead nutmeg, a half lead cloves, a half lead grains of paradise, a quarter lead saffron, and some sugar, a half lead liquorice (?see glossary), 3 lead thickening, a half lead galanga. First one should cook the thickening with wine, than one must strain it. The spices one must crush and let it steep in the wine. Then one must strain it through a cloth and [add] salt to it. Then one must boil it together and let it settle (=gelatinize).

Contents - Glossary - Top
  
2.17. Om suikerij te maken van een quaert (inhoudsmaat) room
Daar moet men in doen driekwart pond amandelen en een half pond suiker, 3 lood bindmiddel. Eerst moet men het bindmiddel opkoken met room en zeven met room en de amandelen fijnstampen en ze zeven met room. Doe er de suiker in, en dan moet men het samen opkoken met een beetje zout.

* - De tekst van dit recept lijkt me corrupt. Vandaar de toevoeging van het woordje 'duer'.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[17] Om suyckerey te maeken

Van eender quaerten roomen Daer salmen in doen drye

vierdeel ponts amandelen ende een half pont suyckers

iij loot bants Eerst zalmen den bant op zyen met

roomen ende slaemen duer met roomen ende die mandelen stooten

ende slaense [duer] met roomen ende doender den zuycker in ende dan

zalment te gaeder op sieden met een luttel zouts *
 
2.17. To make a suikerij of a quarter (liquid measure) cream
One should add three quarter pound almonds and a half pound sugar, 3 lot thickening agent. First one must boil the thickening with cream and strain with cream and grind the almonds and strain them with cream. Add the sugar, and then one should bring it to the boil with a little salt.

* - The text here seems to be corrupted. I have added the word "duer" to try to make sense.

Contents - Glossary - Top
  
2.18. Om een pastei van een kapoen [te maken]
Men moet daarin doen een half pond pruimen, een half pond krenten, één lood gember, een half lood kruidnagels, een half lood kaneel, een half lood nootmuskaat, 1 kwart [lood] saffraan.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
p.46 [18] Om een pastey van eenen Cappuyn Item daer salmen

in doen een half pont pruymen een half pont karenten

een loot gembars een half loot naegelen een half loot

kaneels een half loot rompen j vierendeel sofferaens
 
2.18. To [make] a pasty of a chapon
One must add a half pound prunes, a half pound currants, a lot ginger, a half lot cloves, a half lot nutmeg, 1 quarter [lot] saffron.

Contents - Glossary - Top
2.19. Om een pastei van 4 kippen [te maken]
Neem 2 lood gember, één lood nootmuskaat, een half lood foelie, een half lood kaneel, een kwart lood saffraan, 12 lood suiker en 1 pond pruimen en bessen, en daarbij krenten.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[19] Om een pastey van iiij hoenderen

Neempt ij loot gembers ende een loot rompen ende een

half loot foelien ende een half loot kaneels ende een vier

deel loot soffraens ende xij loot zuyckers ende j pont

prumen ende besingen daerby crenten
 
2.19. To [make] a pasty of 4 chickens
Take 2 lot ginger, one lot nutmeg, a half lot mace, a half lot cinnamon, a quarter lot saffron, 12 lot sugar and 1 pound prunes and berries, and with it currants.

Contents - Glossary - Top
  
2.20. Om hypocras te maken
Als U hypocras maakt, neem [dan] 2 lood kaneel, een half lood gember, 12 lood kruidnagels, 1 quaert rijnwijn en een half pond suiker. Stamp de kaneel fijn maar [stamp] de andere specerijen niet fijn, en doe het samen in de wijn. Giet die dan door een wijndoek, en kook het niet.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[20] Om Ipocras te maeken

Als ghy Ipocras maect neempt ij loot kaneels een half

loot gember xij loot naegelen ende j quaert ryns wyns ende

een half pont zuyckers ende stoot den kaneel cleyn ende dat

ander cruyt niet cleyn ende doeget dan te zamen inden

wyn ende ghietet dan duer eenen clareyt zack ende en sietet niet
 
2.20. To make hypocras
When making hypocras, take 2 lot cinnamon, a half lot ginger, 12 lot cloves, 1 quarter Rhine wine and a half pound sugar. Grind the cinnamon finely, but [do] not [grind] the other spices finely, and then add it together to the wine. Then pourit through a wine cloth and don't boil it.

Contents - Glossary - Top
  
2.21. Om gelei te maken van een quaert wijn
Neem 4 lood bindmiddel en zet het te weken in wijn. Kook het dan in een pan en roer het opdat het niet aanbrandt en zeef het. Neem dan 1 kwart lood kruidnagels, een kwart lood nootmuskaat, een kwart lood laos, een half lood gember, 1½ lood kaneel [en] een achtste lood saffraan. Vermorzel dit niet al te fijn in een vijzel en giet het dan in de wijn. Laat het opkoken in een nieuwe aarden pot, laat het afkoelen, en giet het meermalen door een wijndoek. Neem dan 2 lood siroop waarmee men het kleurt, en meng het door de gezeefde wijn. Neem dan wijn en bindmiddel, giet het in de pot en laat het opnieuw koken. Roer opdat het niet aanbrandt, zeef het dan door een doek en giet het in de schotels.
Nota: Tournesol is rood doek waar men alles wat men wil rood mee kleurt.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[21] Om te maeken geley van eender quaerten wyns

Item neempt iiij loot bans ende setse te weycken in wyn

dan sietse in een pan ende rueret dat niet aen en bernet

ende dan slaeget duer een heir Dan neempt j vierdelloot

naegelen ende een vierdeel loot rompen ende j vierendeel loot

galigaen een half loot gembers j ½ loot caneels een half

vierdeloots sofferaen dit quetst in eenen vysel niet zeer

ende ghietet dan in den wyn ende laetet op sieden in eenen

nieuwen eerden pot ende laetet coelen ende ghietet doer

eenen clareyt zack dicwil ende dan neempt ij loot seropen

daerment mede verwet ende waschet inden duer geslaegen

wyn ende dan neempt den wyn ende den bant ende gietet

inden pot ende laetet weder op sieden ende rueret dat niet

en bernet ende dan slaeget duer eenen doeck ende ghietet

in die schotelen

p.47 Item tornysol dat is root doeck daermen alle dinck

root mede verwet datmen wil
 
2.21. To make jelly of a quart wine
Take 4 lot thickening and steep it in wine. Then cook it in a pan and stir to prevent burning and strain it through a sieve. Then take 1 quarter lead cloves, one quarter lead nutmeg, 1 quarter lead galanga, a half lead ginger, 1½ lead cinnamon [and] an eighth lead saffron. Crush this in a mortar not a lot, and pour it in the wine. Bring it to the boil in a new earthenware pot, let it cool, and pour it several times through a wine cloth. Then take 2 lead syrup  with which one colours it, and mingle it with the strained wine. Then take wine and thickener and pour it in the pot and bring it once more to the boil. Stir to prevent burning, then strainit through a cloth and pour it in the dishes.
Note: Turnsole is red cloth with which one can colour red every thing one wants. 

Contents - Glossary - Top
2.22. Om te maken omelet
Neem eidooiers, suiker, wijn, en wat tarwebloem met boter. Bak het in het [wafel]ijzer. Men gebruikt ook paardestaart als men dat wil (???)

kerwey - Verschrijving voor 'terwen'.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[22] Om te maeken ommelyen

Neempt doeyer van eyeren suycker wyn en luttel kerwey

bloemen met boter Int yser backet men neempt oeck

peerden swant wil my 
 
2.22. To make omelette
Take egg yolks, sugar, wine, and some wheat flour with butter. Bake it in the [waffle] iron. One also uses horse tail is one wants to (???).

kerwey - Error in writing for 'terwen'.

Contents - Glossary - Top
  
2.23. Om conserven van rozen te maken
Neem de rozen en pluk ze helemaal kaal. Stoot [de bloemblaadjes] dan geheel tot poeder, [doe] er dan suiker in, net zoveel als [je] rozen[blaadjes hebt]. Doe het dan in een glas of in een schone pot, sluit het af met perkament of papier en zet het in de zon totdat het gaat drijven. [Op] dezelfde manier [wordt] ook conserven van viooltjes [gemaakt].

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[23] Om te maeken roosen concerf

Neempt die roosen ende pluctse al reyn af dan stootse

al tot poluer van een dan zuycker daer in noch alsoe vele

als roosen dan doetet in een gelas ofte in eenen schoonen pot

ende stoppet met fransyn ofte papier ende settet in die zon

tot dat hem zeluen opheft Dees gelyck oeck conserve

van fiolen bloemen
 
2.23. To make preserves of roses
Take the roses and pluck them clean. Then grind the petals completely to a powder, then [add] sugar to it, as much as [you have] rose [petals]. Then put it in a glass or clean pot, and close it with parchment or paper and set it in the sun until it floats. [In] the same way [one makes] preserves of violets.

Contents - Glossary - Top
  
2.24. Om kruisbessen (?zie glossarium) of rode bessenpuree te maken
Neem een schotel vol schoongemaakte bessenen stamp ze in een vijzel fijn, duw ze dan door een zeef. Neem dan zoveel vocht als U hebt een anderhalf keer zoveel suiker, kook het dan tot het bindt.

rebbe - Betekenis onduidelijk.
dant - Verschrijving voor 'dan'.
dan - Verschrijving voor 'dat'.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[24] Om rebbe rybes te maeken ofte om sint Jans

besy cruyt te maeken


Neempt een schotel vol schoen besingen ende stootse in

eenen mortier slaetse dan duer een stermyn ende dan neempt

alsoe vele nats als ghy hebt 1 1/2 werf alsoe vele suyckers

dant ziedet dan het bynt
 
2.24. To make puree of gooseberries (?see glossary) or redcurrants
Take a dish full of cleaned currants and grind them in a mortar, then strain them through a sieve. Then take, as much liquid as you have, one and a half as much sugar, then boil it until it thickens. 

rebbe - Meaning unclear.
dant - Error in writing for 'dan'.
dan - Error in writing for 'dat'.

Contents - Glossary - Top
2.25. Om ravioli [te maken] op de Lombardische manier
Neem bieten[groen] en peterselie en hak het heel fijn.

* - Het recept breek hier af. Het volledige recept staat ietsje verder (2.33).

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[25] Om roffioelen nae die Lombaertsche wyse

Neempt beete ende petercelie ende hacket zeer cleyn*
 
2.25. To make ravioli the Lombardian way
Take [green of] beets and parsley and chop it very finely.

* - The recipe is discontinued. The complete recipe is found a few recipes below (2.33).

Contents - Glossary - Top
  
2.26. Item om zwarte inkt te maken
Neem 1 kwart pond galnoten, een achtste pond kopersulfaat, een achtste pond gom en anderhalf quaert bronwater. Kook dit samen [in] tot een quaert.

* - Dit recept volgt zonder witregel of rubricering meteen op het voorgaande recept. Degene die de recepten in het convoluut nummerde heeft dit recept niet apart genummerd. Vanaf dit punt loopt de nummering in het convoluut dus met 2 achter.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[26]. * Item om swerten int te maeken Neempt j vierdeel pont

galnooten ende een half vierdeel ponts cooperoot ende een half

vierdeel pont gommen ende anderhalf quaert borne Dat ziet

te samen tot een quaert
 
2.26. Item to make black ink.
Take a quart pound gallnuts and one eighth pound copper sulphate and one eighth pound gum and one and a half quaert spring water. Boil this together [down] to a quaert.

* - This recipe follows the preceding recipe directly without extra space or rubrication. The person who numbered the recipes in the convolute did not number this recipe. rom this point onward the recipe numbers in the convolute are behind by 2.

Contents - Glossary - Top
  
2.27. Als U kersenjam een jaar wilt bewaren
Doe nog eens zoveel suiker [erin] voor kersenjam. Neem 2 pond kersen, doe de pitten eruit, en een pond suiker. Kook samen tot het ingedikt is en zet het in de zon.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[27] Wyldy keerscruyt houden een jaer

Doet noch alsoe vele suyckers om keerscruyt neempt ij pont

keersen doet die steenen vuyt ende een pont zuyckers ziedet te

samen tot al dick is ende settet in die son
 
2.27. If you want to keep cherry jam for a year
Add just as much sugar for cherry jam. Take 2 pounds cherries, take out the stones, and a pound sugar. Boil together until it has thickened and put it in the sun.

Contents - Glossary - Top
2.28. Item om kwetsen of kersen te drogen
Zet [ze] in een kom in de hete zon en daarna in de ovenals ze eenmaal helemaal zijn gedroogd. En net zo moerbessen waarmee men alles kleurt.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
p.48. [28] Item prumen van den mast ofte keersen te droogen set in een

becken in die heete zon ende achter nae inden ouen eens dat zy

drooghe zyn gedroget Ende alsoe moerbesyen daer my met

verwet al
 
2.28. Item to dry damsons or cherries
Put them in a bowl in the hot sun and then in the oven when they are dried. And likewise mulberries with which one colours everything.

Contents - Glossary - Top
  
2.29. Voor een klysma van achteren
Neem 4 gesnipperde uien, raapolie en veel zout en azijn en laat dat samen goed opkoken.

agnyen- Braekman leest hier 'agunen' en verbetert dit naar 'ayunen'.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[29] Tot eender clysterie van achter

Neempt iiij agnyen cleyn gesneden ende raolie ende veel souts

ende edick ende laet dat te zamen wel zieden
 
2.29. [To make] an enema for behind
Take 4 shredded onions, rape oil and a lot of salt and vinegar and let this boil well together.

agnyen - Braekman reads 'agunen' and corrects this to 'ayunen'.

Contents - Glossary - Top
  
2.30. Voor een goed opkikkertje voor zwakke lieden
Neem 2 of 3 eidooiers en voor elke 2 dooiers 3 flinke eetlepels wijn en flink wat suiker. Kook het samen op laag vuur totdat het genoeg is.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[30] Om een goet confortatyf voer weeke luden

Neempt ij oft iij doeyer van eyeren ende tot elcken ij doeyer

neempt iij goey eet lepel wyns ende een goet deel zuyckers

ende zietet te samen met cleynen viere tot dat genoch is
 
2.30. For a good cordial for weak people
Take 2 or 3 egg yolks and for every 2 yolks 3 generous tablespoons wine and a lot of sugar. Boil this together on a low fire until it is enough.

Contents - Glossary - Top
2.31. Voor een verse klysma van achteren
Neem een half quaart verse melk, een halve pint raapolie, de dooier van een ei en half zoveel zout. Dit brengt men van achter (=anaal) in.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[31] Om een suete clysterie van achter

Neempt een half quaert zuetmelcs een half pint raep

smouts ende doeyer van een eye ende half zoe vele souts

ende dat van achter in gedraeyt
 
2.31. To make a fresh enema for behind
Take a half quart fresh milk, a half pint rape oil, the yolk of an egg and half as much salt. Apply this from behind (=anally).

Contents - Glossary - Top
  
2.32. Om kapoenen te distilleren
Verwijder al het vet en neem kaneel en kruidnagel, elk 3 lood. Snijd dan al [de kapoenen] in stukken, maar [laat] de kruiderij heel, en [hang] net zo lang in een hete damp totdat het vlees en de kruiderij al hun smaak hebben afgegeven. En de pot [moet] goed sluitend dicht gemaakt zo in het kokende water [worden] gehangen. Men verlengt er het leven mee.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[32] Om cappunen te disteleren

Doeget vet af ende al vuyt ende neempt Caneel ende naegel

elcks iij loot ende dan al tot stucken gesneden mer tcruyt

al geheel ende dan alsoe lange in eenen heeten waesdom tot

dat vlees ende cruyt al doef is ende die pot vast gestopt soe

in zyende water gehangen my verlencter dleuen mede
 
2.32. To distill capons
Remove all the fat and take cinnamon and cloves, 3 lot each. Then cut all [the capons] in pieces, but [leave] the spices whole, and [hang] as long in hot steam until the meat and spices have yielded all their taste. And the pot [must be] closed off and thus hung in boiling water. One extends one's life with this.

Contents - Glossary - Top
  
2.33. Om ravioli op de Lombardische manier [te maken]
Neem bieten[groen] en peterselie en hak het heel fijn. Als het gehakt is, duw dan het vocht eruit en knijp het tussen je handen drie keer (lett: knepen). Neem dan 3 eieren en  een handjevol Hervekaas en kneed dat samen in een schotel. Maak 12 pasteitjes daarvan, wentel ze in bloem en doe ze dan in kokende bouillon. Laat ze een aardig tijdje koken, leg ze dan in een schotel en doe er van het zelfde vocht over waar ze in gekookt zijn. Werp er wat goede specerijen over en doe er dan wat boter  in als de pasteitjes uit de ketel koken (?) of wat vleesnat.

bouwet - Braekman leest 'douwet'

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[33] Om roffiolen nae die Lombaertsche ghyse

Neempt beete ende petercelie ende hacket zeer cleyn ende als

dat gehact is dan douwet dat zap vuyte ende wringet

tuschen dyn handen dry wrongen Dan neempt iij eyer

ende een hoepsen haruys keese dat bouwet te samen in een

schotel ende maecket xij roffioelen daer af ende wellense in

bloeme ende doense dan in die bruede al zy zyet ende laetent

sieden een goede wijle dan doet in een schotel ende doet van den

zelven zope daerop daert in gesoden is ende werpet wat

p.49. goets poeders daer op ende dan doetet wat boteren daer in

als die roffiolen vuyten ketel zieden oft wat vlees naets
 
2.33. [To make] ravioli the Lombardian way
Take beet [greens] and parsley and chop it very finely. When it is chopped, push out the juice and squeeze it between your hands three times (litt: three wrings). Then take 3 eggs and a handful of cheese from Herve and knead this together in a dish. Make 12 ravioli with it, and coat them with flour and put them in boiling broth. Let it boil for a good while, then put them on a dish and add some of the same liquid to it that they were boiled in. Throw some good spices over it and add some butter when the ravioli boil from the kettel (?) or some stock.
 
bouwet - Braekman reads 'douwet'

Contents - Glossary - Top
2.34. Om een komijnsaus te maken
Neem korsten van witbrood en kook die in wijn, en passend hard gekookte eidooiers. Stamp ze fijn en duw ze door een zeef. Doe er dan gember, kaneel komijn, saffraan [en] suiker in. Giet dit over hamschijven en varkenspootjes, en over jonge kippen en ook gebraden of gekookte duiven.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[34] Om een kommeney te maeken

Neempt corsten van witten broode ende zietse in wyn ende 

eys doeyer te maeten hart gesoden ende stooten die cleyn ende 

slaense duer een stommyn dan doet daer in gember kaneel 

koemyn sofferaen suycker die doet ouer verckens been ende voeten 

ende ouer Ionge hoenderen ende oeck duuen gebraeden oft gesoden
 
2.34. To make cumin sauce
Take crusts of white bread and boil them in wine, and fittingly hard boiled egg yolks. Grind them finely and strain them through a sieve. Then add ginger, cinnamon, cumin, saffron [and] sugar. Pour this over gammon and pork trotters, and over young chickens, and also over roasted or boiled pigeons.
 
Contents - Glossary - Top
  
2.35. Om gelei te maken
Voor 5 quaert (inhoudsmaat) wijn of bouillon. Item neem een lood peper, twee lood gember, een lood greyn, een lood foelie en 4 nootmuskaatnoten (of 4 [lood] nootmuskaat?), dit alles fijn gestampt. Ten eerste moet men een beetje saffraan in de ketel doen als de vissen koken met de bouillon. En dan als de vissen zijn gekookt en uit [de bouillon]  zijn gehaald. dan zal men het kookvocht nemen en daar de voornoemde specerijen in doen en dat samen enige tijd laten koken. Dan zal men het kookvocht met de specerijen nemen en het door een zeef laten lopen in een andere ketel die schoon is. Dan neemt men 2 lood saffraan en doe dat van het vuur af in het kookvocht als [men] dat wil, en men moet het op de vis gieten. Hierin moet men ook laos doen, net zoveel als men wil. Men moet ook zwemblaas van steenbolk of stokvis koken in een pot, en ook in een doekje gebonden lijnzaad. Dit kookt men lange tijd. Als het genoeg is gekookt werpt men het lijzaad weg en stampt de zwemblaas [fijn] en zeeft het met het andere voornoemde kooknat. Men moet samen fijnstampen de stukken [vis?] en de zwemblaas en alles samen zeven.

* - Hier is het woordje 'men' vergeten.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[35] Om geley te maeken

Tot .v. quaerten wyns oft nats Item neempt een loot

peepers twee loot gembers een loot greyn een loot muscaten

bloemen ende iiij nooten muscaten ende dat al ontwee gestooten

in den eersten zalment in den ketel doen als die vieschen zieden

metten naeten een luttel soffraens ende dan als die vischen ge

soden zyn ende als zy vuyt zyn gedaen zoe salmen dat naet 

nemen ende doen dat voirseide cruyt daer in ende laeten dat te 

samen zieden een goeden wyl ende dan zalmen dat naet nemen

metten cruyde ende zalt duer eenen stommyn laeten loopen in

eenen anderen ketel die schoon is ende nemen dan ij loot soffe

raens ende doetet in dat nat vanden viere doen wille * ende zalt

op die vische ghyeten hierin zalmen oeck doen galigaen

alsoe vele alsmen wil men zal oeck zieden swam van

bolcke oft van stockvische in een potken ende lijnssaet oeck

in een doecxken gebonden dat ziet te zamen langen tijt

ende alst genoch gesoden is zoe werpt den lynsaet een wech

ende stooten zwaem ende slaeten duer metten anderen naeten 

voirseit men salt tsamen stooten die stucken ende den zwam

ende slaent alle samen duer
 
2.35. To make jelly
For 5 quarters (liquid measure) wine or broth. Item take one lot pepper, two lot ginger, one lead grains of Paradise, one lead mace and 4 nutmegs (or 4 [lead] nutmeg?), all this ground. First of all one must add a little saffron into the kettle when the fish are boiling with the stock. And then, when the fish have been boiled and taken out [of the stock]. one will take the stock and add the afore-mentioned spices to it and let it boil together for a good while. Then one will take the stock with the spices and pour it through a sieve in another kettle that is clean. Then take 2 lead saffron and put that into the stock off the fire if [one] wants to, and pour it over the fish. One will also add galingale to this, as much as one wants. One must also boil the sound of a bib or of a stockfish in a little pot and also linseed bound in a small cloth. This one boils together for a long time. When it has boiled enough, discard the linseed and grind the sound, and strain it with the other afore-mentioned stock. One must grind the pieces [of fish?] and the sound together and strain all together.

* - Here the word 'men' has been forgotten.

Contents - Glossary - Top
  
2.36. Voor een galentine
Die maakt men van op het rooster geroosterd brood dat in wijn is geweekt. Erin doet men gember, laos, paradijskorrels [en] saffraan. Zeef het samen en kook het en als het gekookt is zal men het laten afkoelen en nog een keer zeven. Dan kruidt men het in de serveerschaal met gemberpoeder en kaneelpoeder.

gebant - Verschrijving voor 'gebrant'.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[36]                                   Om eenen Galentyn

Die maeckmen van broode op den rooster gebant ende dat 

broot in den wyn geweyct dair in gedaen gember galigaen 

greyn sofferaen te zamen duergeslaegen ende gesoden ende 

p.50. alst gesoden is dan zaltmen laeten couden ende slaent ander

werf duer ende dan zaltmen cruyden met puluer van gember 

ende van caneele in die schotelen
 
2.36. For a galentine
This one makes with bread toasted on the rack and steeped in wine. Added to this is ginger, galingale, grains of Paradise [and] saffron. Strain it together and boil it and when it has been boiled one must let it cool and strain it once more. Then season it in the serving dish with powered ginger and cinnamon.

gebant - Error in writing for 'gebrant'.

Contents - Glossary - Top
2.37. Voor een ganselijn in de Vastentijd
Neem knoflook, brood, amandelen, kaneel, gember en een beetje peper, en stamp het fijn. Kook het met bronwater, zeef het met wijn en kook het boven het vuur [totdat] het dik genoeg [is]. Doe er dan witte suiker in en laat het afkoelen, maar rode suiker mag niet koken. Hierin legt men gebraden vis, in de olie gebakken of op het rooster. En er gaat suiker op. Werp [de vissen?] in een kan met water dan blijven ze wit als U ze pelt (de huid verwijderd?) .

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[37] Om een gansselgye binnen den vasten

Neempt loock broot amandelen kaneel gember ende een luttel 

peepers ende stootet ontwee ende ziedet met borne ende slaetet 

duer met wyne ende wellet ouer tvier dick genoch Dan doet

daer in wijtten zuycker ende laetet couden mer root zuycker 

moet niet zieden hierin leetmen gebraden vische in de olije 

gebacken oft op den rooster ende zuycker daerop gedaen ende 

werpet in een kan met water als ghyse pelt bliuen zy wijt
 
2.37. For a ganselijn during Lent
Take garlic, bread, almonds, cinamon, ginger and a little pepper, and grind it. Boil it with spring water, strain it with wine and boil it on the fire [until it has] thickened enough. Then add white sugar and let it cool, but red sugar mustn't boil. In this one lays roasted fish, fried in oil or [grilled] on the gridiron. And sugar goes over it. Throw [the fish?] in a jug with water, they will remain white when you peel them (remove the skin?).
 

Contents - Glossary - Top
  
2.38. Voor een amandelsaus
Neem amandelen, kaneel, gember [en] brood en stamp het samen fijn met het kooknat van gekookte kippen. Kook het op het vuur [tot het] dik genoeg [is]. Doe er dan suiker in en giet het uit [de pot] zodat het koud wordt. Hierin legt men vissen die op het gerooster zijn gebakken.

huere - Verschrijving  voor 'huenre'.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[38] Totten mandelleyen

Neemt amandelen kaneel gember broot ende stoot dat te

samen met gesodenen huere nate ende wellet ouer tvier te

maeten dicke ende dan doet men zuycker daerin ende ghietet vuyt

dattet kout worde hier letmen vische op den rooster gebraden
 
2.38. For an almond sauce
Take almonds, cinamon, ginger [and] bread and grind that together with the stock of boiled chickens. Boil it over the fire [until it has] thickened enough. Then add sugar and pour it out [of the pot] to let it cool. One lays fish in this that have been roasted on the gridiron.

huere - Error in writing for 'huenre'.

Contents - Glossary - Top
  
2.39. Voor gebraad
Neem brood, gember, peper [en] saffraan, stamp dit fijn met magere kippebouillon of bouillon van ongezouten vlees, en zeef het door een doek. Laat het koken. Als men het wil afmaken neemt men 2 rauwe eidooiers en wrijft die stuk met wijn. Men giet het erin, roert het een of 3 keer om en giet het op [het gebraad].

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[39] Totten gebraden

Neemt broot gember peeper sofferaen dit stoot te samen met

mageren hoene naet of groen vleesch nat ende slaetet duer

eenen doeck ende laetet zieden alsment afdoen wilt zoe neempt

ij doeyer van eyeren al rouw ende vryfse ontwee met wyn

ende doent daer in ende roerent eene oft iij mael om ende gietent op
 
2.39. For the roast
Take bread, ginger, pepper [and] saffron, grind it with degreased chicken stock or broth of unsalted meat, and strain it through a cloth. Let it boil. When one wants to finish it take 2 raw egg yolks and grind them with wine. One pours it in and stirs it one or 3 times and pours it over the roast.

Contents - Glossary - Top
2.40. Voor een pepersaus op wildbraad
Neem goed geroosterd roggebrood, stamp het fijn en zeef het met wijn. Laat het koken met kaneel en een beetje peper, saffraan en suiker.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[40] Totten bypeeper op wilt braet

Neemt roggen broot wel gebrant ende stootent ontwee ende slaet

duer met wyn ende laetent zieden met kaneele ende een luttel

peepers ende sofferaens ende zuyckers
 
2.40. For a pepper sauce on game
Take well toasted rye bread, grind it finely and strain it with wine. Let it boil with cinnamon and a little pepper, saffron and sugar.

Contents - Glossary - Top
  
2.41. Voor saus bij gebraden reiger of kapoen na Pasen
Neem veel kaneel, gember en saffraan en weinig peper, en brood. Stamp dit samen fijn, zeef het met wijn, doe er vet  van de reiger bij en laat het koken. Gebruik als de reiger mager is ander vet.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[41] Om sausen tot reygeren ofte cappoenen

Nae paeschen gebraeden neempt vele kaneels gember sofferaen 

en luttel peepers ende broot dit stoot al te samen ende slaetet

duer met wyn ende doet daer toe smout vanden reyger ende laet

sieden ende is den reyger maeger soe neemt ander vet
 
2.41. For sauce for roast herons or capons after Easter
Take a lot of cinnamon, ginger, saffron and little pepper, and bread. Grind all this together, strain with wine, add fat of the heron and let it boil.  Use other fat if the heron is lean.
 
Contents - Glossary - Top
  
2.42. Voor blancmanger

* - Van dit recept is alleen de titel opgeschreven. Braekman ziet dit als de titel van het volgende gerecht.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[42] Totten blammelgier *
 
2.42. For Blancmanger

* - From this recipe only the title is written down. According to Braekman the following recipe belongs with this title.

Contents - Glossary - Top
2.42a. Dat is een bijgerecht voor eieren die men vult
Neem eieren en kook ze hard. Pel ze dan en snijd ze overdwars doormidden. Neem de dooiers, saffraan, kaneel, gember, een beetje peper, salie, peterselie en appel, en stamp alles samen fijn. Vul daarmee de [ei]witten waar de dooiers eerst in waren, en bak ze in een pan met boter of olie.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
p.51.[42a] Dat is een bygerichte tot eyeren diemen vult neempt eyer

ende zietse hart ende dan doet hem die scellen af ende snytse

ouer dwers ontwee ende neempt die doeyer ende sofferaen ende ka

neel gember ende een luttel peepers selue petercelie ende appel

ende stootet samen al ontwee ende vult daer met die wytte

daer die doeyer in waren te voren ende frytse in een panne 

met booter oft olije
 
2.42a. That is a side dish for eggs that one stuffs
Take eggs and boil them hard. Then peel them and slice them across in two. Take the yolks, saffron, cinnamon, ginger, a little pepper, sage, parsley and apple, and grind all this together. Stuff the [egg] whites where the yolks used to be, and fry them in a pan with butter or oil.

Contents - Glossary - Top
  
2.43. Voor Lombardische eieren
Neem eidooiers, suiker, wijn en saffraan, net zoveel wijn als dooiers de andere.

* - Dit recept volgt zonder witregel of rubricering meteen op het voorgaande recept. Degene die de recepten in het convoluut nummerde heeft dit recept niet apart genummerd. Vanaf dit punt loopt de nummering in het convoluut dus met 3 achter.
doeyer dander - Volgens mij heeft de scribent hier ten onrechte 'doeyer' doorgestreept en 'dander' toegevoegd.


Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[43]                        * Item Totten eyer lombaerts

Neempt eys doeyer ende zuycker ende wyn ende sofferaen noch

alsoe vele wyns als doeyer dander
 
2.43. For eggs from lombardy
Take egg yolks, sugar, wine and saffron, as much wine as yolks the other.
 
* - This recipe follows the preceding recipe directly without extra space or rubrication. The person who numbered the recipes in the convolute did not number this recipe. From this point onward the recipe numbers in the convolute are behind by 2.
doeyer dander - In my opinion the scribe has mistakenly striked 'doeyer' and added 'dander'.

Contents - Glossary - Top
  
2.44. Om een speenvarken te vullen
Neem peterseliewortels die eerst gekookt zijn en hak ze fijn met salie, hard[gekookt]e eieren, sterk (gekruide?) peperkoek en lekkere/zachte specerijen. In de zomer gebruikt men peterseliebladeren en andere groene kruiden.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[44] Totten speen vercken te vullen

Neemt petercelie wortelen die ierst gesoden zyn ende

hackse cleyn met seluen ende met harden eyeren ende met

stercken peepercoeck ende zuet cruijt Inden zomer neempt men

petercelye blaeder ende ander groen cruijt
 
2.44. To stuff a sucking pig
Take parsley roots that have been boiled first and chop them small with sage, hard [boiled] eggs, strong(ly flavoured?) gingerbread and good/bland spices. In the summer one uses parsley leaves and other green herbs.
 
Contents - Glossary - Top
2.45. Voor pauw
Die moet men eerst koken en daarna braden als hij gevuld is. Daarvoor neemt men amandelen, specerijen, lever en rozijnen en stampt het samen fijn. 

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[45] Totten pauwen

Die salmen ierst sieden ende dan braeden als hy gevult is

daer toe neemptmen amandelen ende poeder ende leuer ende 

rosynen ende stootet te samen
 
2.45. For peacock
It must first be boiled and then roasted when it is stuffed. To that one takes almonds, spices, liver and raisins and grinds it together.
 
Contents - Glossary - Top
  
2.46. Voor het vullen van een zwanehals
Neem zijn eigen vet, gehakte appel, twee (?) (peper?)koeken en salieblaadjes, samen fijngestampt, en rozemarijnblaadjes. 

tve - Braekman leest hier 'int'

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[46] Totten swanen halsen te vullen

Neemt zyn eygen smout ende appel gehact tve koeke ende 

seluen blaeder tsamen gestooten ende roosmaryn blaeder
 
2.46. To stuff a swan's neck
Take its own fat, chopped apple, two (?) gingerbreads (?) and sage leaves, ground together, and rosemary leaves.

tve- Braekman reads 'int'

Contents - Glossary - Top
  
2.47. Voor een mangeret van amandelmelk
Gekleurd met saffraan, wit brood erin gedaan, appels, rozijnen, vijgen, heel fijn gesneden en dan samen opgekookt.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[47] Om een mangereet van mandel melck

Met sofferaen geverwet daer in gedaen schoon broot 

appel rosynen vygen zeer cleyn gesneden ende dan te samen 

opgesoden
 
2.47. For a mangeret of almond milk
Coloured with saffron, white bread added, apples, raisins, figs, cut very small and boiled together.
Contents - Glossary - Top
2.48. Om puree te maken
Neem kookvocht van erwten, komijn, saffraan, gestampte appel, ui en suiker en kook dit samen op. 
Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[48] Om een poeree te maeken

Neemt ert nat comyn sofferaen gestooten appel ende ayiuyn

ende zuycker dit te samen opgesoden
 
2.48. To make purée
Take the cooking liquid of peas, cumin, saffron, ground apple, onion and sugar and boil this together.

Contents - Glossary - Top
  
2.48a. Voor pap
Van wijn en gestampte appel en suiker. 

* - Dit recept volgt zonder rubricering meteen op het voorgaande recept, maar wel op een nieuwe regel. Degene die de recepten in het convoluut nummerde heeft dit recept niet apart genummerd, en Braekman heeft het ook niet als apart recept gezien.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
[48a] * Om een pap van wyn ende gestooten appel ende zuycker
 
2.48a. For porridge
From wine and ground apple and sugar.

* - This recipe follows the preceding recipe directly without extra space or rubrication. The person who numbered the recipes in the convolute did not number this recipe, neither did Braekman. 

Contents - Glossary - Top
  
2.49. Voor een bruine saus.
Gemaakt van brood, daarin wordt kaneel, gember en peper gedaan, en gezeefd met wijn en een beetje azijn als het is gekookt.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
   
[49] Om een bruyn sause gemaect van broode

Ende daer in gedaen kaneel ende gember ende peeper ende duer

geslaegen met wyn ende een lutken edick alst gesoden is
 
2.49. For a brown sauce
Made with bread, put in it are cinnamon, ginger and pepper, and strained with wine and a little vinegar when it is cooked.

Contents - Glossary - Top
2.50. Voor een gele saus
Van witbrood, paradijskorrels, gember, saffraan en wijn. Deze saus is goed in de winter.

Inhoudsopgave - Glossarium - Begin
  
p.52. [50] Om een geele sause van witten brooden van greynen

gember ende sofferaen ende wyn dese zause is goet inden wijnter
 
2.50. For a yellow sauce
Of white bread, grains of Paradise, ginger, saffron and wine. This sauce is good in winter.
 
Contents - Glossary - Top