| Nederlandse vertaling | Middle Dutch original text | English translation |
| 1.51. Nog een gezonde saus Munt, kaneel, peper, azijn. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | p.19 [51] Noch een gesonde sausse mente kanel peper eck edick | 1.51. Another healthy sauce Mint, cinnamon, pepper, vinegar. Contents - Glossary - Top |
| 1.52. Om in boter gebakken eieren verder te bereiden Nog een [recept]: Neem de eieren uit de boter en leg [ze in] de schotels. Giet er wijn over die met wat suiker is gekookt, en doe er een beetje mosterd bij. Strooi er dan kaneelpoeder op. toen - Verschrijving voor 'toe'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [52] Om eeijeren jn die boeter gedoept voirder te bereijden noch een nempt die eyeren wijtter boteren ende leght die scotelen ende ghiet dair ouer wijn met vat sucars ghesoden ende doeter een luttel mostaris toen ende dan stroter op canel poyer | 1.52. To further prepare eggs fried in butter Another [recipe]: Take the eggs from the butter and lay [them on] the dishes. Pour wine over it which has been boiled with sugar, and add a little mustard. Then sprinkle cinnamon powder on it. toen - Error in writing for toe. Contents - Glossary - Top |
| 1.53. Om wildsaus te maken Neem wijn, suiker gember en kaneel, daarbij saffraan die goed schoon[gemaakt] is (zijn?). Roer dit alles door elkaar. Laat het dan door een zeef lopen, en laat het staan in een aardewerken pot totdat het helder wordt en de klein[gesneden] voornoemde kruiden bezonken zijn. Giet vervolgens het heldere [vocht] van boven af. Kook het wild in helder water en laat dat helemaal afkoelen. Laat hierna hetzelfde wildbraad [en het] geklaarde vocht (van de kruiden) samen in een nieuwe aardewerken pot een tijdlang koken. Dan moet (u) ditzelfde vocht ervan binden en giet het af in een andere teil. En dien het vandaar uit op op de schotels. Steek er gepelde amandelen in en laat het dan staan afkoelen. sijeden - Verschrijving voor 'sijn' (vglk Vorselman VIII 89). eende - Verschrijving voor 'een ende'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [53] Om venisoen sausse te maecken nemp wijn sucar ghenbar ende canel dair toe sofferaen die schoen sijeden ende ruert dijt al onder eende laet dijt dan lopen doer een stromijn ende dan laet dijt staen jn een erden teyl tot dat claer worden ende dat cleyn vorseyde cruijt ghesonken sij ende dair nae ghijet dat clare boue af het wennessoen doet sijeden jn claer water ende laet dat clar kaut worden hier nae se tselue wenijs soen p.20 gheclarden nate sijeden te samen jn enen nven erden pot een gode wijle dan salt selue nat dair af bijnden ende dan ghiet dat af jn een erden teylle ende dair wijt soe rijcht jn die schotelen ende steckt daer jne gheschelden amandellen ende latet dan staen kauden | 1.53.To make sauce for venison Take wine, sugar, ginger and cinnamon, with saffron which is (are?) clean[ed]. Stir it well through. Then let it run through a sieve, and let it stand in a earthenware pot until it becomes clear and the small (cut) afore mentioned herbs have settled. Then pou offr the clear [liquid] on top. Boil the venison in clear water and let it cool completely. Here after let this same venison [and the] cleared liquid boil together in a new earthenware pot for a good while. Then you must thicken this same liquid thereof and pour it off into another vessel. And serve it out of this on dishes. Stick peeled almonds in and let it stand to cool. sijeden - Error in writing for 'sijn' (comp. Vorselman VIII 89). eende - Error in writing for 'een ende'. Contents - Glossary - Top |
| 1.54. Een saus over gebraden elft in de vastentijd Neem geroosterd witbrood, in rode wijn geweekt. Neem daarbij poedersuiker, gember, kaneel, en duw deze samen door [een zeef]. Laat deze, als dit met tournesol is gekleurd, samen opkoken. Giet deze saus over gebraden elft. elft - Braekman leest 'elst'. gheuerut - Dittografie. elft - Braekman leest 'elst'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [54] een sausse ouer ghebraeden elft jn die vasten nempt gherost wijtten broet jn roden wijn gheweijckt dair toe nempt pot sucar ghenbar canel ende slaet dese te samen doer ende dijt dan met ter noy sche gheuerut sijnde gheuerut laet dese te samen op sieden ende ghijt dese sause ouer ghebraden elft | 1.54. A sauce over fried allis shad during Lent Take toasted white bread, steeped in red wine. Take also powdered sugar, ginger, cinnamon, and strain this together. Bring this together to the boil when this has been coloured with turnsole.Pour this sauce over fried allis shad. elft - Braekman reads 'elst'. gheuerut - Dittography. elft - Braekman reads 'elst'. Contents - Glossary - Top |
| 1.55. Om in de zomer verse verjus te maken die gezond is Neem twee[derde deel] zuringbladeren en het derde deel peterselie. Stamp dit samen [fijn] en doe het met wat wijnazijn door een zeef. En als u geen zuring hebt neem dan scorinkbladeren of wingerd ranken. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [55] Om des soemers groen virjius te maecken dwelck gesont is nempt die tvede surkelblader ende dat derden deel peterselij stot dese te tsamen ende dan doet dat met vat wijn exs doer een stromyn ende of gh e ghenen surkel en hebt nempt dair scorinck blader of wijngart krammen | 1.55. To make fresh verjuice in the summer which is healthy Take two[thirds] sorrel leaves and a third part parsley. Grind this together and put it with some wine vinegar through a sieve. And when you do not have sorrel, take "scorink" leaves or vine shoots. Contents - Glossary - Top |
| 1.56. Saus voor de maag Neem munt en een beetje alsem. Daarbij mastiek hars, witte wierook (?) en een beetje laos.Stamp dit met geroosterd brood met wijnazijn. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | p.21 [56] Sausse voir die maeghe nempt mente ende een luttel elsen ende dair toe mastijck gommy wijtten wijrick ende een luttel galigans ende stot dijt met gh eherst broet met wijneck | 1.56. Sauce for the stomach Take mint and a little wormwood. To this [add] mastic resin, white incense (?) and a little galangale. Grind this with toasted bread with wine vinegar. Contents - Glossary - Top |
| 1.57. Saus bij ganzen Neem gedroogd witbrood, zout, salie, knoflook, peper, peterselie. Stamp ze [fijn en duw ze] door [een zeef] met wijn. pterselij - Verschrijving voor 'peterselij'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [57] sausse tot ganssen nempt ghedrocht wijt brot saut sauye loeck peper pterselij stotse doer met wijn | 1.57. Sauce for geese Take dried white bread, salt, sage, garlic, pepper, parsley. Grind them [and strain them] through [a sieve] with wine. pterselij - Error in writing for 'peterselij'. Contents - Glossary - Top |
| van pag.21 is de onderste helft afgescheurd. De rest van deze bladzij en bladzij 22 is beschreven in een andere hand, met een rekeningoverzicht. De hand is zeer moeilijk leesbaar, de tekst is bovendien doorgehaald. De rekening schijnt over 'potten' te gaan. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | The bottom half of page 21 is torn off. The rest of this page and page 22 has been used for an account in another hand which is very difficult to read. Moreover, the account is triked through. The account seems to concern 'pots'. Contents - Glossary - Top | |
| 1.58. Om een zomervulling te maken Stamp hard[gekookte] eieren goed klein. Stamp dan witbrood, peterselie of basilicum, marjolein, balsem (balsemien?), rozemarijn, gember en kaneel, of peperkruid in plaats van gember. Stamp alles samen goed fijn en meng er wat boter door. borteren - Verschrijving voor 'boteren'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | p.23 [58] om soemerwulsel te maecken stoet haerdde eyeren vel kleijn ende dan stoet wijtten broet peterselij of bassielijckum mad deleijn balssum roesermerijn ghenbaer ende canel of peper cruijt voer ghenbar dijt stoet al te samen wel kleyn ende menght daer jn vat borteren | 1.58. To make a summer stuffing Grind hard [boiled] eggs very finely. Then grind white bread, parsley or basil, marjoram, balm, rosemary, ginger and cinnamon, or pepper herb (see glossary). Grind everything well together and mix in some butter. borteren - Error in writing for 'boteren'. Contents - Glossary - Top |
| 1.59. Om vulling in de vastentijd te maken Bak appels met een beetje olie. Doe er wat geraspte koek bij, rozijnen, gember en kaneelpoeder. En als u wilt dat het niet zo vettig is doet u er in plaats van koek een weinig witbrood in, fijngestampt met amandelen. Doe er dan een beetje saffraan bij. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [59] Om vulsel in die vastene te maecken frijt appelle met een luttel olye doet daer toe een luttel gheraps kocks roe sijne ghembar ende canel poder ende of ghy wijlt dat nyet soe smer echtich en sij soe doter voir koeck jn een weinich wijt broets ghestoten met amandellen ende dan doter een luttel soffer aens toe | 1.59. To make stuffing during Lent Fry apples with a little oil. Add some grated cake, raisins, ginger and cinnamon powder. And if you want it to be not so greasy, take instead of cake a little white bread ground with almonds. Then add some saffron. Contents - Glossary - Top |
| 1.60. Om een vissemaag of iets dergelijks in de vastentijd te vullen Neem de gekookte lever van de vis en stamp die met gepelde amandelen, kruim van witbrood en ontpitte rozijnen. Meng er dan suiker, gember en kaneelpoeder door en kleur het dan met wat saffraan. En als men het graag licht had doe er dan wat fijngestampte appelen bij. Als het gekookte vel is gevuld, [leg het] dan op een rooster en braad het. Hetzelfde kunt u buiten de vasten doen in het vel van een zwanenhals, maar doe er dan kippevet in, laat de lever van de vis eruit en doe daarvoor [in de plaats] [kippe]lever erin. meghnght - Verschrijving voor 'menghght'? * - Onder dit recept blijft bladzijde 24 voor ruim de helft onbeschreven. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [60] Om eenen rop of desgelijcks jn der vasten te vullen nempt die ghesoeden leuer vanden wijs ende stotse met gheschelden amandellen ende krommen van wijtten broet ende rosiin sonder steen ende dan meghnght dair Jnne sucar ghenbar ende canel poeder p.24 ende dan weruet dat met een luttel soffer aens ende ofmen gherne die locht hadde soe doter toe een luttel ghestoten appellen ende als dijt ghesoden wel gheuijlt is dan op enen rostel ende bradet des ghelij cks moghdij doen buijten der wasten jn dat welle van enen svaen halsse mer dan doter honderweet jn ende laet die leuer vanden wijs bujten ende doet dair vore leuer jne [*] | 1.60. To stuff the stomach of a fish or something like that during Lent Take the boiled liver of the fish and pound it with blanched almonds, crumbs of white bread and pitted raisins. Then mix in sugar, ginger and cinnamon powder and then colour it with some saffron. And if one prefers it light add some ground apples. When the cooked skin has been stuffed, then [lay it] on a griddle and roast it. You can do the same outside of Lent in the skin of a swan's neck, but then add chicken fat, leave the liver of the fish out and use [chicken]liver in it[s place]. meghnght - Error in writing for 'menghght'? * - Below this recipe page 24 remains blank. Contents - Glossary - Top |
| 1.61. Om pasteitjes te maken buiten de vastentijd Neem drie delen gekookt hamelvlees (i.e. vlees van een gecastreerde ram) en doe er een vierdedeel rundvet bij. Hak het samen heel fijn. Neem dan hiervoor een derde deel fijngestampte appels, en meng dit dit samen met goed geklopte eieren [en] met wat zout. Doe hierbij tweedederde potsuiker of poedersuiker [en] kaneelpoeder. Verpak dit in deeg en bak het nadat het is gekleurd in de oven of in [de] pan met boter. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | p.25 [61] Om roffioelen te maecken buijten der vasten nempt drie delen ghesoden hamelvlees ende dair toe dat wirendel runsvet ende capt seer kleyn te samen ende dan nempt hier teghen dat derden deel van ghestoten appellen ende menghghet dese al te samen met eyeren al gheclopt met vat sauts ende doet hijer toe potsucar of mel sucar die tvedel canel poyer dese spijse slaet jn deech ende baxsse gheuerut jnden ouen oft jn panne met boter | 1.61. To make pasties when it is not Lent Take three parts boiled wether meat and add a fourth part beef fat. Mince it very finely together. Then take for these [amounts] a third part ground apples, and temper all this with well beaten eggs [and] ith some salt. Add to this two thirds potsugar or powdered sugar [and] cinnamon powder. Fold this in dough and bake it after colouring in the oven or in [the] pan with butter. Contents - Glossary - Top |
| 1.62. Pasteitjes van Sint Bavo Neem varkensvlees [dat] juist genoeg vet is en voornoemde gekookte eieren. Het varkensvlees moet u koken. Neem dan saffraan, gember en wat peper of paradijskorrels, en ook appels als u wilt. Stoot alles samen fijn tot brij (?) en bak ze zoals voorzegd is. daer - Verschrijving voor 'dan'. tijt - Verschrijving voor 'stotijt'?. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [62] Roffioelen van sunter baefs nempt werken wlees te maten weet is ende vorseyde eyeren ghesoden ende dat werken vlees soldij svellen ende daer nemmet sofferaen ghenbar ende vat pepers of greyn ne ende oeck appellen wijl dij tijt al te samen onttve tot spijsen ende backse ghe lijck voerseyt is | 1.62. Pasties from Saint Bavo Take pork that is just fat enough and the afore mentioned boiled eggs. You must boil the pork. Then take saffron, ginger and some pepper or grains of paradise, and also apples if you want to. Grind all this together to a mush (?) and bake them as has been said before. daer - Error in writing for 'dan'. tijt - Error in writing for 'stotijt'?. Contents - Glossary - Top |
| 1.63. Om vulling te maken voor gevormde vis buiten de vastentijd Neem voor vier fijngestampte appels twee of drie rauwe eieren, twee fijngestampte gekookte eieren, een handjevol fijngestampte amandelen en wat gesmolten boter. Neem specerijen, suiker en een beetje saffraan zoals hier na volgt. Vul hiermee de gevormde vis. Kleur hem dan en laat hem ongeveer een half uur in de oven bakken. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [63] Om stoffe te maecken tot gheformde visch buijten der vasten nemp teghen ij vier ghestoten appellen tve of drie ru eyeren ende jij harden eyeren ghestoten ende een cleyn hantvol p.26 amandellen cleyn ghestoten ende vat ghe smouten boter voirt nempt cruijt suar ende een luttel sofferaens als hijer nae wolghet hier mede wijlt die ghe woernde wijs ende dan weruet hiim ende laet hiim omtrent een half wijers jnden ouen backen | 1.63. To make stuffing for formed fish when it is not Lent For four ground apples, take two or three raw eggs, two ground cooked eggs, a small handfull of ground almonds and some melted butter. Take spices, sugar and a little saffron as follows. With this stuff the formed fish and then colour it and let it bake in the oven for about half an hour. suar - Error in writing for 'sugar'. Contents - Glossary - Top |
| 1.64. Om gevormde vis te maken in de vastentijd en ook kalfsoren Stamp in een vijzel vijf of zes appelen, geschild zonder klokhuis, en doe er suiker bij en gember en kaneel, en doe er wat fijngestampte amandelen of geroosterde peperkoek bij met een beetje saffraan en bak dit in olie; als U een grote vis maakt, bak deze dan gekleurd en met wat gaten erin in de oven. Moderne bewerking van dit recept * - Dit recept (inclusief de 'calfsoeren') is doorgestreept in het hs. met verticale halen. pepercock - Dittografie, Vorselman heeft hier 'sofferaen'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [*] [64] Om gheuormde wijs te ma ken in die wasten ende ook calfsoeren stoet jn enen mortijer vijf of sees appellen schon gh gheschelt sonder kersel huijs ende doter sucar toe ende ghenbar ende canel ende doter jnne vat ghestoten amandellen of ghe roost pepercock met een lutel pe percock ende backt dese jn olye of mackt groten wijs backse gheuer wet ende vat gheghat inden ouen | 1.64. To make formed fish during lent and also calf ears Crush in a mortar five or six apples, peeled and cored. Add sugar, ginger and cinnamon, and add some pound almonds or toasted gingerbread with some saffron. Bake this in oil. Or make a big fish: bake this in the oven, painted and with some holes in it. Modern adaption of this recipe. * - This recipe (including the 'calfsoeren') has been striked through with vertical strikes. pepercock - Dittography. Vorselman has 'sofferaen'. Contents - Glossary - Top |
| Kalfsoren maakt men als volgt: Neem het platgemaakte deeg, rond als een schotel. Maak het dubbel en sla de twee lange uiteinden bij elkaar en neem dan het puntige uiteinde tussen twee vingers en doe eerst het ronde uiteinde erin [in de kokende olie], en vlak daarna helemaal, en neem het eruit als het knapperig is en doe er de bovenbeschreven vulling in zonder te koken en dien het op. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | Item calfs oeren mackt aldus nem pt gheplet deck sausijer ronde mackt dat dobbel ende dan slaet die tve langhen eynden te samen ende dan p.27 nempt scherp eynde tussen tve wijngheren ende steckt jrst dat runt ende en luttel daer naer met allen ende als dat stijf is nempt dat wijt ende doet daer jnne vanden vorseyden stof sonder sijeden ende dijnt dat | Calf ears are made thus: Take the flattened dough, rounded like a saucer. Make it double, and take the two long ends together. Then take the pointed end between two fingers, and put first the rounded end in [the boiling oil], and shortly afterwards the whole. Take it out when it is crunchy, and put some of the afore mentioned stuffing in it without boiling [it], and serve it. Contents - Glossary - Top |
| 1.65. Om pasteitjes te maken in de vastentijd Stamp in een vijzel honderd walnoten en een handjevol amandelen goed fijn. Stamp hier[bij] 20 goede appelen goed geschild zonder klokhuis. Doe er poedersuiker, gember en kaneelpoeder [bij], of neem paradijskorrels in plaats van gember. Kleur dit mengsel met een beetje saffraan. * - Onleesbaar door inktvlek. ** - In andere hand staat de titel nogmaals 'Om roffioelen te maken in die vasten'. ende - Dittografie. voer den ghenbaer - Dittografie. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [65] Om roffiollen [..]*maken jn die wasten** stoet jn enen mortijer hondert okernoten ende ende een cleijn hantvol amandellen vel ontstucken hier stotet xx goyer appellen wel gheschelt sonder kerlhuys doter potsucar ghenbaer ende canel suyker poyer oft nempt greyn voer den ghenbaer voer den ghenbaer ende weruet dese spijse met een luttel sofferaen | 1.65. To make pasties during Lent Grind hundred walnuts and a small handfull of almonds very finely in a mortar. [With] this grind 20 good apples, well peeled, without core. Add powdered sugar, ginger and ground cinnamon, or use grains of paradise instead of ginger. Colour this mixture with some saffron. * - Undecipherable because of ink stain. ** - In other hand again: "Om roffioelen te maken in die vasten" ende - Dittography. voer den ghenbaer - Dittography. Contents - Glossary - Top |
| 1.66. Een pannekoek in de pan op de visdag op de wijze van het gebraad Hak drie of vier appelen die geschild zijn fijn. Fruit ze [tot de appels] zacht [zijn] in wat boter. Meng dan 1 geraspt witbrood met drie rauwe eieren. Neem hierbij wat gember en kaneelpoeder, en een beetje saffraan als u dat wilt. Bak dan een dunne omeletje van 1 ei in de pan van een handspan wijd. Leg hierop de voorzegde vulling en laat het heel zacht bakken met een ijzeren deksel met [gloeiende] kolen erop. * - Dit recept is doorgestreept met verticale halen. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [*] [66] een rasschoen jn die panne des wijsdachs nae dat ghebrat scheruet drie of vier appelen die gheschelt sijn wretse moruue jn een luttel botere ende dan meghghet hier jnne J gherockt carspet met drie ru eyeren hier toe nem pt vat ghenbars ende canelpoyers ende een luttel sofferaen poyer of ghij wijlt p.28 een dan backt een dunne struijfken van j ey jn die panne van een span wijt hier op leght dese vorseyde stoffe ende laetse voel koel backen ende daer bouen een jseren schel met kolen | 1.66. A pancake in the pan on the fishday in the manner of the roast Chop three or four apples that have been peeled. Fry them [until the apples are] soft in some butter. Then temper 1 shredded white bread with three raw eggs. Add to this some ginger and cinnamon powder, and a little saffron powder if you want to. Then bake a thin omelet of 1 egg in a pan the width of a hand's-breadth. Lay on this the afore mentioned stuffing and let this bake very low with an iron cover with embers on it. * - This recipe has been striked through with vertical strikes. Contents - Glossary - Top |
| 1.67. Een omelet op visdag Snij een witbrood in stukjes en bak die in geklaarde boter (op) niet te heet (vuur). Doe daarop 6 of 7 eieren en houd er een ijzeren deksel met (gloeiende) kolen boven. wijsdahs - Verschrijving voor 'wijsdachs'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [67] een eyer smaut op wijsdahs snijt een cars speckt tot soppen ende frijt die jn clar boter nijet te heet ende doet daer op vj of vjj eyeren ende hout daer bouen een jseren schel met colen | 1.67. An omelette on fishday Cut a white bread in chunks and fry these in clarified butter (on a) not too hot (fire). Add to this 6 or 7 eggs and hold an iron lid with embers on it. wijdahs - Error in writing for 'wijsdachs'. Contents - Glossary - Top |
| 1.68 Om roerei te bakken Neem tarwebloem en meng dit met eieren tot een dikte dat ze door een klein vingergat van een houten schotel kunnen lopen, en laat dit spul daardoor lopen, eerst kruiselings en dan al schuddende gedraaid in kokend hete boter. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [68] om ghecrolden struijuen te backen nempt teruen blomen ende menghet die met eyeren vander dijckten dat sij lopen moghen doer een cleijn wijngher gat van ender houten schotellen ende laet die stof daer doer lopen jerst cruijsvijchs ende dan hortende ghedreijt jn sijeende heet boter | 1.68. To bake scrambled eggs Take wheat flour and temper this with eggs to a consistency that it can run through the finger hole of a wooden dish, and let this mixturerun run through this first crosswise and then turned jerkingly in boiling hot butter. Contents - Glossary - Top |
| 1.69. Om Sint Jacobsschelpen te maken, of zonnen Neem het voornoemde mengsel en doe er gember, suiker [en] kaneelpoeder bij. Smeer het [mengsel] op de schelp die eerst verhit zal zijn in heet varkensvet. En als de schelp van boven besmeerd is, steek ze dan met de besmeerde kant naar boven goed diep in kokend heet varkensvet. Koel ze, laat daarna het gebak in een schotel vallen. welck dijck - Corrupt. Vorselman xiv.16 heeft 'wel diep'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [69] Om scholpen van sunte jacops te maken oft sonnen nempt die voerseyden stof ende doter ghenbar sucar canel poyer toe ende smer se op die schulpen welck jerst heet ghemaect p.29 sal sijn jn heet svijnen smaut ende als die schelpe bouen ghesmert is ende dan steckse metten ghesmerden op wert welck dijck jn sie heet svijnen smaut ende coels daer nae laet dat ghebacken jn een schotel wallen | 1.69. To make scallops, or suns Take the afore menotioned mixture and add ginger, sugar [and] cinnamon powder to it. Spread the [mixture] on the shell which shall be heated first in hot lard. And when the shell has been spreaded on top then insert it with the spreaded side up well deep into boiling hot lard. Cool it, then drop the batch onto a dish. welck dijck - Corrupt. Vorselman xiv.16 has 'wel diep'. Contents - Glossary - Top |
| 1.70. Om roerei in de vastentijd te maken Neem twee delen snoekkuit en wrijf dat fijn in een vijzel. Vermeng het dan na het door een zeef geduwd te hebben met een derdedeel tarwebloem tot de dikte zoals hierboven gezegd is. Laat het mengsel lopen in kokend hete olie of verse raapolie die van het vuur is gezet, met een snee geweekt roggebrood erin gelegd. ghe/set mackt - 'maect' is doorgehaald, in de marge is 'set' geschreven in andere hand. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [70] Om ghecrolden struiuen jn die vasten te maken nempt die tve delen roghen van snoken ende wrijften cleyn jn enen mortijer gheslagen doer een stromijn ende dan me[n]ghten met dat derdendel teruen blomen vanden dijcksten als voer seijt is ende laet dat stof lopen jn sie het olijen of suet rap olije die vanden wijer ghe set mackt is met ender sneden naet rogen brots daer jnne gheleet | 1.70. To make scrambled eggs during Lent Take two parts pike roe and grind this finely in a mortar. When strained through a sieve temper with a third part wheat flour of the consistency as mentioned above. Let the mixture run in to boiling hot oil or fresh cole seed oil, put off the fire, with a slice of soaked rye bread put in it. ghe/set mackt - 'maect' is striked through, in the margin has been written 'set' in another hand. Contents - Glossary - Top |
| 1.71. Om een groot ei te maken Neem geklopt wit van veel eieren en vul daarmee een varkensblaas met een trechtertje door zijn gat(en). Kook dit tot dat de twee delen van het wit hard zijn (i.e. tot tweederde van het eiwit is gestold?) en steek dan in het gat tot in het midden van het ei en laat daar door uitlopen het middelste ongestolde [ei]wit. Doe er dan net zoveel dooiers in met het trechtertje. Vul dan het gat waar dat trechtertje in gestoken was met rauw eiwit en laat de blaas dan weer koken tot het ei helemaal hard is. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [71] Om en grot ey te maken nempt gheslagen wijt van woel eyeren ende wijlt daer mede een werkens blaes met enen trechterken doer sijn gaten ende siet dijt tot dat die tve delen vanden wijtte mogen hart sijn ende dan steckt Jnt gatten tot jn mydden vanden eye ende laet dair doer wijt lopen dat mijlste on gheronnen wijt dan doter p.30 alsoe woel doyeren jn metten trechterken dan soe wijlt dat ghat dair dat trechterken jn ghestoken heft met ruuen wytte van eyeren ende laet dan die blase weder sijeden tot dat eey ouer al hart is | 1.71. To make a large egg Take beaten whites of many eggs and stuff a pig's bladder with a small funnel through its opening(s). Cook this until two parts of the white are hard (i.e. until twothirds of the eggwhite have set?) and then cut through the hole to the center of the egg and let the innermost uncooked [egg]white run out of it. Then add as many yolks with the small funnel . Then fill up the hole in which the funnel was put with raw egg white and let the bladder boil again until the egg has totally set. Contents - Glossary - Top |
| 1.72. Om appelkoek te maken Neem geraspt witbrood, fijngesneden appels en eieren, en meng deze samen met wat suiker, gember en kaneelpoeder. Kleur ze met een beetje saffraan. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [72] om appelkock te maken nempt ghereraspt wijt broet ghebroken appellen ende eyeren ende meghghet desen te samen met wat sucars ende ghenbars ende canel poeders ende werfse met een luttel soffraens | 1.72. To make apple cake Take grated white bread, braeyed apples and eggs, and mix these with some sugar, ginger and cinnamon powder. Colour them with a little saffron. Contents - Glossary - Top |
| 1.73. Om eieren in de vastentijd te maken Neem een vel huisenblas en breek dat in stukken. Was de stukken, doe ze daarna in een aardewerken pot met een moeskommetje water. Laat ze daarin smelten boven het vuur. Dit meng je dan met net zo veel gekookte amandelmelk. Doe hierin wat witte suiker en giet het in de lege eierdoppen tot ongeveer de helft. Neem dan fijngestampte amandelen en kleur ze met wat saffraan. Maak hier harde dooiers van en doe ze in de eieren voordat het wit helemaal is opgestijfd. Daar bovenop giet je de [rest van de] witte vulling tot de doppen helemaal vol zijn. De eierdoppen moeten rechtop staan in het zand [of zout?] zodat ze stevig kunnen staan terwijl je vult [of als je wilt?]. En als de vulling in de doppen koud is kun je de eieren serveren. Moderne bewerking van dit recept staren - Verschrijving voor 'staen'. saut - Of 'sant', de keuze van Braekman. Beide zijn mogelijk. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [73] om eyeren in die wasten te maken nempt een huijsen blat ende slaet die ont stucken ende wasset die stucken daer nae doetse in enen erden pot met enen moes kumken waters ende laetse daer jn ouer dat vijer smelten dijt seldij dan meghghen met alsoe woel ameldel molcks ghe soden hier jn seldij vat wijt sucars doen dan seldij dijt ghijeten jn ideleen doppen omtrent die half vander doppen dan sel dij nemen amandellen cleyn ghestoten p.31ende weruense met vat sofferanis ende mackt daer af harden doyeren ende dan steckse jn die eyeren eer dat wijt al stijf is ende daer bouen op seldij die vorsijde wijtte stof ghijeten die dop pen al wol ende die doppen sellen eyn delijngh ghestaen jnt saut op dat sij wast staren moghen als ghij wijlt ende als dan die spijse Jn die doppen qaut is soe moghen die eyeren dijenen | 1.73. To make eggs during Lent Take isinglass (sound or swimming bladder of a fish) and pound it to pieces. Then wash the pieces, put them in an earthenware potwith a little bowl of water and let them melt there in over the fire. Then temper it with just as much boiled almond milk. In this you shall put some white sugar, then you pour it in empty eggshells till half full. Then you shall take finely ground almonds, colour them with some saffron, and shape into hard[boiled] egg yolks. Then push them into the eggs before the white has coagulated completely. And on top of this you shall pour the afore mentioned white mixture [until] the egg shells are completely filled. The egg shells shall stand straight up in the salt to have them standing firmly whilst you fill [them] up. And when the stuffing in the egg shells is cold, the eggs may be served. Modern adaption of this recipe. staren - Error in writing for 'staen'. saut - Or 'sant', Braekman's choice. Both are possible. Contents - Glossary - Top |
| 1.74. Om driekwart pond amandelboter te maken Neem een half pond amandelen waarvan de amandelen zijn fijngestampt en maak daarvan dikke amandelmelk. Doe erin een kwart pond gekookte zachte rijst en een beetje witte suiker, minder dan er amandelmelk is, en duw dit samen door een grove zeef. Kleur het met saffraan alsof het de kleur van boter was, en doe daar in een druppeltje zoete witte wijn. Kook dit samen totdat het dik bindt. Neem dan [een] schone linnen doek, maak die nat en knijp die dan goed uit. Smeer daarop deze dikke amandelpap. Neem dan een schotel rechtop (of gekarteld? of misschien wel vierkant?), strijk daarmee het water onder het uitgespreide doek compleet weg. Verzamel dan de pap tot een brij, vorm er daarna boter van in een schotel en besteek ze met blauwe viooltjes. boter - Dittografie. vaut - Corrupt, er zou 'water' moeten staan. vercampt - Corrupt, er zou 'versamet' moeten staan. Zie ook dit bericht. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [74] Om drie wirdelpons mandel boter boter te maken nempt een half pont amandellen ende mackt daer af dijck amandelmolck daer die amandellen cleyn af ghestoten sijn ende doter jn een virdelponts ghe soden rijs mur ende een luttel wijt sucars mijn dan amandel molck ploch te sijn ende slaet dijt te samen doer een grof stromijn ende weruet een luttel met soffraen oft boter weruen vair ende doet dair jnne een tranken soet wijtten wijns dijt siedet te samen tot dat dijcke bijndet ende dan p.32 nempt scoen lijuaet ende maket nat ende duuet dan reyn wijt ende daer op smert diese dijckke amandel pappen ende nempt dan een sausier kantellijnghe strijckt daer mede dat vaut onder den wijt ghesparden doeck reyn wijt ende dan vercampt die pappe tot enen brij dair nae soe mackter boter aff Jn een schotel ende bestexsse met blauen fijolen blomen | 1.74. To make three-quarter pound of almond butter Take half pound of almonds of which the almonds are ground finely, and make thick almond milk of this. Add a quarter pound boiled mushy rice and a little white sugar, less than [what the amount of] almond milk is, and strain this together through a coarse sieve . Colour it a little with saffron as if it were the colour of butter, and add a drop of sweet white wine. Boil this together until it has thickened. Then take a clean linen cloth, make it wet and squeeze it dry well. Spread thereon this thick almond porridge. Then take a saucer straight up (or serrated? or maybe even square?), brush the water complete out of the spreaded cloth. Then gather the porridge to a pulp, [then] make butter of it in a dish and put blue violets on it. boter - Dittography. vaut - Corrupt, it should read 'water'. vercampt - Corrupt, it should read 'versamet'. Read also this message Contents - Glossary - Top |
| 1.75. Om eieren uit Lombardije te maken Neem tweederde deel kokend hete wijn met wat boter, en daarbij een derde deel eidooiers, los geslagen met een beetje wijn en wat saffraan. Giet dit in de kokend hete wijn en laat dit samen met poedersuiker flink koken, terwijl je de hele tijd roert, totdat het dik (gebonden) is. En dien ze op, bestrooid met suiker. rorse op - Verschrijving voor 'rechtse op'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [75] om eyer lombart te maken nempt die tvedel sijet heten wijn een luttel ghebootert ende dair toe dat derden deel doyeren van eyeren onttue gheslagen met een luttel wijns ende vat sofferaen ende ghiet dijt jnden sieyende heten wijn ende dijt laet te samen met melsucar seghelleck sieden altos ruerde tot dat dijck sij ende rorse op mijtten sucar ouer stroyt | 1.75. To make eggs from Lombardy Take twothirds boiling hot wine with some butter , and to this a third part egg yolks, beaten lightly with a little wine and some saffron. Pour this in the boiling hot wine and let this boil vigorously, stirring all the time until it has thickened. And serve, sprinkled with sugar. rorse op - Error in writing for 'rechtse op'. Contents - Glossary - Top |
| 1.76. Om eierkaas te maken Neem een pot verse zoetemelk en doe daar 12 eieren in met de [ei]witten, samen goed geklopt. Doe dit dan op het vuur met een aardewerken pot in een ketel met water, en breng het met een kolenvuur aan de kook, terwijl u de hele tijd goed roert. Zet het [van het vuur] af om [af] te koelen. Neem dan de wrongel in een mandje en laat het uitlekken. Wanneer u de kaas opdient, doe er dan zoete rozijnen op. jn - Dittografie. dan - Dittografie. tinthouer - Lezing onduidelijk, betekenis onbekend. Verschrijving voor 'dat wijer'? Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | p.33 [76] om eyer kees te maken nempt enen pot voers suets molcks ende doet daer jn xij eyeren jn metten wijtten te samen vel gheclopt ende dan doet dan dese ouer tinthouer dat wijer met enen erden pot jn enen ketel waters ende laetse met enen kolen wier op sijeden altoes wel rorden ende setse af om te koellen ende dan nempt die wronghel jn een koerfken ende laetse wijt loken ende wanner ghij den kese dijnt soe doter suete rosijnen op | 1.76. To make cheese from eggs. Take a pot fresh sweet milk and put 12 eggs in it with the whites, beaten well together. Then put this on the firewith an earthenware pot in a kettle with water, and bring it to the boil with a coal fire whilst stirring well all the time. Set it off the fire to cool. Then take the curd in a small basket and let it drain. When you serve this cheese put sweet raisins on it. jn - Dittography. dan - Dittography. tinthouer - Reading unclear, meaning unknown. Error in writing for 'dat wijer'? Contents - Glossary - Top |
| 1.77. Om boter te maken van presentkaas Neem van de bovengenoemde kaas of hieraan gelijk, zoveel als u wilt. Neem daarbij half zoveel verse ongezouten boter, maar de kaas moet u eerst in een vijzel helemaal fijn en egaal wrijven. Dan moet u de boter erbij doen, en ze goed samen wrijven. Dan moet u erin doen en mengen witte suiker, zoveel als het u goed dunkt. Dan kunt u deze boter door een bus duwen die een geperforeerde bodem heeft. Dan zal het net lijken of [de boter] gekruld is. bode - Tilde vergeten. Hier moet staan 'bodem'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [77] Om boter te maken van present nempt vanden vorseyden kese of dese ghelick soe woel als ghij wijlt daer toe nempt half alsoe woel worsser onghesauter boteren mer den kese suldij jerst jn een mortijr al kleynne ende offen wrijuen ende dan soldij die boter daer toe doen ende wrij vense weel te samen ende dan soldij daer jnne doen wrijuen ende meghet wijtten sucar alsoe voel alst v goet dunckt dan soe moghdij dese boter doer drucken doer een busse die een ghegate p.34 busse bode heft soe sal sij schijnen oft ghe crolt weer | 1.77. To make butter from "present" cheese Take of the aforementioned cheese or of one like it, as much as you like. Take to this half as much unsalted butter, but first you shall grind the cheese in a mortar very finely and smoothly. Then you shall add the butter, and grind it well together. Then you shall grind in it and mix white sugar, as much as you think fit. Then you can push this butter through a bus that has a perforated bottom. Then [the butter] will appear to be curled. bode - Tilde missing. It should read 'bodem'. Contents - Glossary - Top |
| 1.78. Om gevormde groene peren te maken Kleur het deeg met peterselie en vul het met fijngestampte walnoten, wat amandelen, hard[gekookt]e eieren en appels, alles fijngestampt. Bak deze in vet. wriiuet - Verschrijving voor 'weruet'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [78] om grien peren te maken jn wormen wriiuet dech met peterselij ende wijlt dat met ghestoten oker noten met vat amandellen met harden eyeren ende appel len al ghestoten dese backket jn smaut | 1.78. To make shaped green pears Color the dough with parsley and stuff it with chopped walnuts, some almonds, hard [boiled] eggs and apples, all ground. Bake these in cooking fat. Contents - Glossary - Top |
| 1.79. Om kweeën in een pot te stoven Neem ongeschilde kweeën en steek er het klokhuis uit. Vul ze met suiker en doe ze dan in een pot met twee delen water en het derde deel goede wijn. Sluit dan de pot en laat [de kweeën] daarin koken totdat ze bijna gaar zijn. En als u ze opdienen wilt, besprenkel ze dan met rozenwater. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [79] om queen jn enen pot te stouen neempt ongheschelden queyen ende stexse die kersel wijt ende wijlse met sucar ende doetse dan jn enen pot met die tve delen waters ende dat derden deel goeyden wijn ende dan deckten pot ende laetse dair jnne sijeden dan sij bij nae ghenoch sijn ende als ghij se dienen wijlt ouer sproyse met roesvater | 1.79. To stew quinces in a pot Take unpeeled quinces and cut out the core. Fill them with sugar and put them in a pot with two parts water and the third part good wine. Then cover the pot and let them boil until they are almost done. And when you want to serve them, sprinkle them with rose water. Contents - Glossary - Top |
| 1.80. Om zacht gestoofde peren te bereiden Schil ze maar laat de schillen eraan zitten. Zet ze op het vuur met twee delen wijn en een derde deel water, en een beetje verse boter. Laat ze koken tot ze zacht zijn. Dien ze vervolgens op in een schaal of schotel met de steel naar boven met wat van het vocht waarin ze zijn gekookt, en strooi er suiker over. dtrie - Verschrijving voor 'tve'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [80] om morue ghestofde peren te bereyden schelse ende laet die schellen aen blij uen ende doetse te wijer met die drie del wijns ende dat derden del waters ende een luttel vorsser boteren ende laetse p.35 sieden tot dat sij moru sijn ende dan dijnse jn een schalle of schotellen metten stelle op warts met vat naets daer sij jn ghesoden sijn ende sukerse bouen | 1.80. To prepare soft stewed pears Peel them, but leave the peelings attached. Put htem on the fire with two parts wine and the third part water, and a little fresh butter. Let them boil until they are soft. Then serve them in a dish or platter with the stalk upward with some of the fluid in which they were boiled, and sprinkle sugar on top. drie - Error in writing for 'tve'. Contents - Glossary - Top |
| 1.81. Om kastanjes te bereiden Schil ze als ze gekookt zijn. En als [de kastanjes] in de schotel liggen moet u ze overgieten met een beetje boter en suiker en kaneelpoeder erover strooien. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [81] Om karstandijen te bereyden als sij ghesoden sijn soe schelse ende jn die schotel soldijs ouer ghijeten met een luttel boteren ende daer bouen stroyen sucar ende canel poyer | 1.81. To prepare chestnuts Peel them when they are cooked. And when [the chestnuts] are in the dish you will dowse them with some butter and sprinkel sugar and ground cinnamon on top. Contents - Glossary - Top |
| 1.82. Om kweeën in te maken Schil ze en neem de pitten eruit, laat ze in grote stukken. Werp ze in afgeschuimde honing, en kook ze daarmee totdat ze bijna zacht (=gaar) zijn. Doe er van het vuur af poeder in van anijs, venkel, kruidnagel, kaneel en paradijskorrels, te weten voor één ons en 1 lood gember [neme men] samen 1 lood kruidnagel en paradijskorrels en van anijs en venkelzaad elk 1 ons. Of bereid ze aldus: Kook [de kweeën] ongeschild in stukken [gesneden] in water gedurende één Miserere mei Deus. Laat ze dan drogen in een wind[erige plek] en doe ze in koude honing. Het water (waarin de kweeën gekookt zijn) moet u dan inkoken totdat het dik wordt, giet dat dan op bovengenoemde kweeën. an - Verschrijving voor 'van'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [82] Om queen te sulten schelse ende nempt die stenen wijt ende lae tse jn groten stucken ende werpse jn ghesch uijmt honijch ende werpse sietse daer mede tot sij bij nae moru sijn ende vanden wure doter jn poeyder an anijs van wenkel ende van naghel canel ende greyn te weten tegen een onse ende j loet ghenbars naghel greyn ste samen j loet anijs venkel saet elcks j ons of bereijtse aldus sietse on gheschelt met stucken jn water enen mijsererij mey deus lanck ende laetse dan van een wijnd drogh worden ende verpse p.36 jn caut honijch dat water soldij dan versieden tot dat dijcket ende dan ghiet op die verseyde queen | 1.82. To conserve quinces Peel them and takle out the pips, leave them in big chunks. Throw them in skimmed honey and boil them with that until they are almost soft (=done). [Take the pot] off the fire [and] add powder of aniseed, fennel, clove, cinnamon and grains of Paradise, to wit for one ounce and 1 lot ginger [one adds] together 1 decagram clove and grains of Paradise and of aniseed and fennel each 1 ounce. Or prepare them thusly: Boil [the quinces] unpeeled in chunks in water during one Miserere mei Deus. Let them dry in a wind[y place] and throw them in cold honey. You must then reduce the water (in which the quinces nave been boiling), then pour that over the aforementioned quinces. an - Error in writing for 'van'. Contents - Glossary - Top |
| 1.83. Om goede wafels te bakken Neem geraspt wittebrood. Neem daarbij een dooier van een ei en een lepel potsuiker of poedersuiker. Neem hierbij half water en half wijn, en gember en kaneel. Moderne bewerking van dit recept. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [83] Om ghode waffellen te backen nempt gheraspt wijt broet nemt daer toe enen doijer van enen ey ende enen lepel pot sucars of melsucars ende hier toe nempt half waters ende half wijns ende ghenbar ende canel | 1.83. To bake good wafers Take grated white bread. Take with that the yolk of an egg and a spoonful of pot sugar or powdered sugar. Take with that half water and half wine, and ginger and cinnamon. Modern adaption of this recipe. Contents - Glossary - Top |
| 1.84. Om wafels te maken met een gedecoreerd (?) wafelijzer Neem geraspt wittebrood. Meng dat samen [met] rauwe eieren en doe er wat suiker in en het vet(st) van verse room. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [84] Om waffellen te maken tot enen ghetralden jsere nempt gheraspt wijtten broet meght dat ruuen eyeren te samen ende doter jne vat sucars ende dat weet van sueter romen | 1.84. To make wafers with a decorated (?) wafer iron Take grated white bread. Temper that with raw eggs and add some sugar and the fat(test) of fresh cream. Contents - Glossary - Top |
| 1.85. Om oublies te maken Neem fijne tarwebloem, witte suiker, water twee delen, [een] derde deel zoete wijn. Ook kunt u er bij doen voor een kom beslag een kwart dooier van een rauw ei. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [85] Om nwelen te maken nempt van donst van teruen blomen vijt sucar water die tvedel derden del sueten wijn oeck moghdij daertoe doen tegen een musse grot stoffen een virdendel van enen doyer van enen rauen ey | 1.85. To make wafers (nuwelen, oublies) Take fine wheatflour, white sugar, water two parts, [and] a third part sweet wine. You can also add for a bowl of batter a fourth part of a yolk of a raw egg. Contents - Glossary - Top |
| 1.86. Om zacht-geroerde eieren te maken Klop het wit met de rauwe dooier en een beetje zout los. Doe er voor [elke] twee eieren één lepel wijn in en wat suiker. En als u ze opdient strooit u er gember en kaneelpoeder op. Let er vooral op dat u ze niet te heftig roert, noch plet, noch klonterig bakt, maar laat ze licht en zacht, [want] ze zullen in de schotel zeker volledig opstijven en binden. Als u deze eieren liever lichter van smaak heeft, dan kunt u er één of twee gepureerde (lett: gesmolten) appels in doen en vijf of zes druppels azijn. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | p. 37 [86] Om muruen gherurden eyeren te maken slaet dat wijt metten roden doer met een lutel sauts onttve ende doter jn tegen tve eyeren een lepel wijns ende vat sucars ende als ghijse rijcht stroyter ghenbar ende canel poyer op ende omers verhoedet dat ghijse nijet te gheray en ruert noch en duuet noch en mort troeyt mer laetse lijcht ende weeck sij sellen jn die schotel wel te wollen stijuen ende bijnden ende of ghy dese eyeren lijeuer lochter van smack hat soe moeghdij daer jn doen een of tve ghesmouten appellen ende vijf of sees droppen exs | 1.86. To make soft scrambled eggs Beat the white with the raw yolk and a little salt. Add a spoonful of wine and some sugar for [each] two eggs. And when you serve them you sprinkle ginger and powdered cinnamon on top of it. Pay especially attention that you do not stir them too violently, nor crush them or bake with lumps, but leave them light and soft, [because] they will set completely in the dish. If you prefer the eggs to have a lighter taste, then you can add one or two mashed (litt: melted) apples and five or six drops of vinegar. Contents - Glossary - Top |
| 1.87. Om een appeltaart of een venkeltaart te maken Snijd [voor] de venkeltaart de appels in schijven, [voor] de appeltaart moet men de appels fijnhakken. In elke taart moet men 35 of 40 appels doen al naar gelang hun grootte, en in elke taart [doet men] 1 lood kaneel, 1 lood gember, 1 kwart lood peper, en suiker naar smaak ....... suar - Verschrijving voor 'sucar'. .......... - Bladzij 38 was oorspronkelijk onbeschreven. Paleografische en codocologische opmerkingen komen in een gedrukte editie. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [87] om en appeltart te maken of een wenkl tart te maken die wenkel tart snijt die appellen tot schijven ende die appeltart salmen die appel cappen jn elck tart salmen doen xxxv of xl appel nae dat sij groet sijn ende jn elck tart j loet canels j loet ghenbars j virdelloet pepers ende suars nae den mont p.38 ........... | 1.87. To make apple pie or fennel pie [To make] fennell pie cut the apples in slices, [to make] apple pie one must chop the apples. In each cake one shall use 35 or 40 apples according to their size, and in each cake [put] 1 lead cinnamon, 1 lot ginger, 1 quarter lot pepper, and sugar to taste ......... suar - Error in writing for ' sucar' . ........... - Page 38 was originally blank. Paleographical and codicological commentary will be in a printed edition. Contents - Glossary - Top |
| 1.88. [Om fijne hypocras te maken] ............ [net] zo vaak er weer in gieten totdat [de hypocras] er helder uit loopt. De pot kunt u spoelen met een halve beduit wijn, en giet die ook in de zak. Als u [de hypocras] rood wilt hebben, kleur hem dan met twee ons tournesol. Is de wijn rood, neem er dan minder van. Wilt u deze hypocras goed doen ruiken, doe er dan een weinig muskus bij. Nochtans is de heerlijkste en gezondste hypocras die [welke] men maakt met pijpkaneel, fijne suiker en [wijn uit] Beaune met zeer weinig saffraan en gember zonder er nog iets bij te doen. .......... - Het begin van dit recept ontbreekt, maar is te vinden in het Nyeuwen Coock boeck van Gerard Vorselman, recept XVI.5. herlijchten - Verschrijving voor 'herlijchsten'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [88] ........... p.39 soe dijckwijl weder jne storten tot dat hij claer wijt loept ende den pot moghdij spuellen met enen haluen bedeute wijns ende ghijten dieen oock jnden sack ende wijlden roet hebben soe weruet hum met tve onsen ternoisel ende is den wijn roet soe nempt dijs mijn ende wijldij desen jpencras vel doen ruken doter dan toe een aellutken musker aet nochtans is den herlijchten ende den ghe sonsten jpencras die men mackt van pijpcanel fijn sucar ende bijaen met seer luttel sofferaen ende ghenbar sonder meer daer toe te donne | 1.88. [To make fine hypocras] ........... pour into it as many times until it runs clear through. You can rinse the pot with half a "beduit" of wine, and pour it also in the sack. When you want to have [your hypocras] red, colour it with two ounces of turnsole. Is the wine red, use less of it. If you want this hypocras to smell good, add a little musk. Still, the most delicious and healthiest hypocras is made with a stick of cinamon, fine sugar and [wine from] Beaune with very little saffron and ginger without adding anything else. ......... - The beginning of this recipe is missing, but you can find it in theNyeuwen Coock boeck of Vorselman, recipe XVI.5. herlijchten - Error in writing for ' herlijchsten' Contents - Glossary - Top |
| 1.89. Gewone hypocras voor een gelt. Neem voor een ons kaneel, 1 lood gember, foelie en kruidnagel samen 1 kwart lood. Doe hierbij driekwart pond potsuiker en twee ons tournesol als het witte [wijn] is. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [89] ghemeyn jpen cras tot een ghelte nempt tegen een onse canels ende j loet ghenbars ende foldije ende groffens naghel te samen j virdendelloets hier toet drie wirdel pons pot sucars ende tve onsen ternoyssel eest wijtten | 1.89. Ordinary hypocras for a gelt Take for one ounce cinnamon and 1 lot ginger, mace and clove together 1 quarter lead. Add to this three quarter pound potsugar and two ounces turnsole when it is white [wine]. Contents - Glossary - Top |
| 1.90. Om eenvoudige hypocras te maken Neem voor drie potten één lood kaneel, één lood gember, 2 lood peper, daarbij nootmuskaat en kruidnagel samen 1 lood. Hierbij 1 pond poedersuiker of Spaans meel uit Hispanië [en] gekleurd zoals eerder is uitgelegd. sclecht - Verschrijving voor 'slecht'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [90] sclecht jpencras te maken nempt tot drie potten een loet canels een loet ghenbars ij loet pepers daer toe noten beschaten ende groffes naghel p.40 te samen j loet hier toe j pont melsu cars of spans mels ex hijspania ghe weruet als voer verclart is | 1.90. To make simple hypocras Take for three pots one lot cinnamon, one lead ginger, 2 lead pepper, to this nutmeg and clove together 1 lead. To this 1 pound powdered sugar or Spanish flour from Spain [and] coloured as has been explained before. sclecht - Error in writing for 'slecht'. Contents - Glossary - Top |
| 1.91. Om een drank te maken voor zieke/zwakke mensen Neem twee beduiten levenswater van goede kwaliteit, twee lood fijne kaneel, gember, kruidnagels, nootmuskaat, foelie en galanga, van elk een half lood, en maak hier poeder van. Doe deze poeder in het voornoemde brandende water (= brandewijn), en laat dat vervolgens samen drie dagen staan. Doe het daarna door een zeef. Neem dan een kwartpond fijne suiker en breek dat in een aftreksel van scabiosa of andijvie of boragie of betonie, afhankelijk van welke ziekte het betreft, met twee lood rozewater. Dit zal men bewaren in een schoon afgesloten vat, en daarvan 's ochtends, 's middags en 's avonds een lepel vol van nemen. anbivie - Verschrijving voor 'andivie'. voragi j- Verschrijving voor 'boragij'. Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | [91] Om te maken enen dranck voer kranken mensen nempt tve bedewijte leuens waters dat fijn is ende ij loet fijns canels ghen baer naghelle noten beschaten foldij galeghaen van elcks een half loet ende mackt hier af poder ende doet desen poeder jnt vorseyde borende water ende dan laet dese te samen staen drie daghen ende daer nae doetse doer een stromijn ende dan soe nemse een virdelpons fijn sucars ende breckse jn een beduijte scabijoes water of anbivie water oft vora gij water of betonje water nae dat die sijeke sijn met tve loet roesvaters ende dijt salmen al setten jn een reijn besloten wat ende nemet daer af des morghens des mjjddachs ende des sauons een lepel wool | 1.91. To make a medicine for ill/weak people Take two beduiten spiritual water of good quality, two lot good cinamon, ginger, cloves, nutmeg, mace and galanga, half a lot of each, make powder thereof. Put this powder into the aforementioned burning water (= + brandy), and let that then stand for three days. Then strain it through a sieve. Then take a quarter pound fine sugar and break that in an infusion of scabiosa or endive or borage or betony, depending on the illness, with two lead rosewater. One shall keep this in a clean, closed vessel, and take one spoonful of it in the morning, afternoon and evening. anbivie - Error in writing for 'andivie'. voragij - Error in writing for 'boragie'. Contents - Glossary - Top |
| 1.92. [Om wijn aan te lengen] Neem water dat gedistilleerd is met half betonie en half ossetong (=een plant) met een beetje jeneverbessen, of distilleer boragie met rozenwater waar suiker in is opgelost. * - De recepttitel ontbreekt. ** - Hieronder is de bladzijde afgesneden. Het recept is wel compleet (vglk Vorselman XVI.13). Inhoudsopgave - Glossarium - Begin | p.41 [92] [*] nempt water dat ghedijstellert is van half betonij ende half boghelosse ende bernaesij met een luttel gheneuer besijghen of destelleert bernardij met roes water daer sucar jn ghedijssellert is [**] | 1.92. [To dilute wine] Take water that has been distilled with half betony and half bugloss with some juniper berries, or distill borage with rosewater in which sugar has been dissolved. * - The recipe title is missing. ** - The page is cut after the recipe. The recipe itself is complete (cf Vorselman XVI.13). Contents - Glossary - Top |