Pure erwtensoep uit de 15de eeuw

Een hele simpele soep

Het recept is ontleend aan ms KANTL Gent 15, tweede deel (editie Braekman, zie bibliografie; editie Muusers, zie hier).
De erweijten uit onderstaand recept kunnen zowel groene erwten als velderwten (capucijners) zijn. Het kooknat van erwten werd zeer veel gebruikt in gerechten gedurende de vastentijd, als vervanging van bouillons op vleesbasis. Ditzelfde recept komt ook voor in Een notabel boecxken van cokerijen (recept nr.152, ‘Om pareye te maken’). Daar wordt het kooknat van de erwten gebonden met broodkruim. In de vastentijd doet men ook nog rozijnen in de soep.
De term puree kan verwarring scheppen: uit “pureye van herweten […] dat claer is” (uit een recept om snoek te stoven in ms UB Gent 476) blijkt dat de erwten uit het kooknat werden gezeefd. Echter, omdat deze soep in het Notabel boecxken wel wordt gebonden, maar dan met broodkruim, heb ik in de bewerking van dit recept ervoor gekozen de erwten gepureerd en wel in de soep te laten.

Totten soppen van poereen.
Neemet puereije van erweijten als zij op haer breken zijn, ende laet dat zeer zieden te voren alleen, ende dan doet men daerin onioene, ende olije te samen gebert, ende daerna nemet comijn, sofferaen, ende vrijft dat ontwee, ende slaet duer een stamijn metter pureijen, ende laet dat naesieden.

Voor soep van erwtenkooknat.
Neem kooknat van erwten als ze op het punt van stukkoken staan, en laat dat eerst goed koken zonder toevoeging. Dan doet men uien erin en olie, samen gebakken. Neem daarna komijn en saffraan en wrijf dan fijn. Duw het door een zeef met het kooknat, en laat het nastoven.

Moderne bewerking van het recept

Het recept is zó simpel, dat er eigenlijk geen bewerking nodig is. Maar hieronder heb ik het toch even uitgeschreven.
Voor 4 personen; bereiding 60 minuten.

250 gr groene erwten, spliterwten of velderwten
2 uien, gesnipperd
2 eetl olie
½ tl saffraandraadjes
1 tl komijnpoeder
1 liter water

Bereiding

Kook de erwten in het water tot ze bijna gaar zijn. Fruit de ui in olie en doe die bij de erwten. Laat de saffraandraadjes wellen in een eetlepel heet water en kneus ze om de kleur los te laten. Doe het komijnpoeder erbij. Meng de specerijen met de erwtenpuree en wrijf dit door een zeef of pureer met de staafmixer. Breng nog even aan de kook, en dien op. Je kunt ook de erwten uit het kooknat zeven en broodkruim gebruiken om de soep te binden.

Het recept voor snert, Hollandse erwtensoep.
Het recept voor vegetarische erwtensoep uit de 17de eeuw

Bibliografie

Genoemde edities zijn in mijn bezit of door mij geraadpleegd. De links verwijzen naar verkrijgbare edities.

W.L. Braekman, Een nieuw zuidnederlands kookboek uit de vijftiende eeuw. Scripta 17, Brussel, 1986 (delen twee en drie van het convoluut). Manuscript KANTL Gent 15: op deze site is een digitale editie van dit handschrift (WIP, nog niet compleet).
R. Jansen-Sieben en M. van der Molen Willebrands, Een notabel boecxken van cokeryen. Het eerste gedrukte Nederlandstalige kookboek circa 1514 uitgegeven te Brussel door Thomas Vander Noot. Bezorgd en van commentaar voorzien door […]. Amsterdam, 1994. (Interneteditie).