• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Coquinaria

Culinaire geschiedenis, onderzoek en praktijk

  • Welkom
    • Introductie
    • Updates – Meest recent
    • Vraag of opmerking?
    • Het verleden op je bord
    • Het geheim van de keukenmeid
    • Kookboekrecensies
    • Coquinaria op instagram
    • RSS Feed
    • Privacy Policy
  • Recepten
    • Bronnen
    • Herkomst
    • Menu
    • Tips & technieken
    • Voedselvoorkeur
    • Nederlandse recepten
    • Ingrediënten
  • Thema’s
    • Bouillon, de basis
    • Deegrecepten – Overzicht
    • Italiaanse pasta
    • Aziatische pasta
    • Ei in de hoofdrol
    • Welk mes voor welk karwei?
    • Palingroken in Kortenhoef
    • Sushiday!
    • Het Coquinaria-dieet
    • Cursus kaasmaken
    • Hoe plan je een etentje?
    • Sinterklaasrecepten
    • Coquinaria katten
    • Valentijnsdag
    • Kerst recepten
  • Lezingen
  • Edities kookteksten
    • Edelike spijse
    • Convoluut KANTL Gent 15
      • KANTL Gent 15 vol.2
      • KANTL Gent 15 vol.1
  • Het Coquinaria-dieet

Een makkelijk recept voor hypocras

Franz Lactanz zu Firmian (1712-1786), Man met rode wijn. Bron: Wikimedia.Na afloop van een uitgebreide maaltijd schenkt men nog steeds graag een digestief om de spijsvertering te bevorderen. Tegenwoordig is dat vaak cognac of calvados, of zelfs een likeurtje, maar in het verleden was het favoriete digestief een glaasje gekruide wijn, hypocras. De naam komt van de mouw van Hippocrates, een filterzak die was bedacht door de Griekse arts uit de oudheid om vloeistoffen helder te krijgen. Hypocras werd al in de Middeleeuwen gemaakt door specerijen en suiker in wijn te laten trekken. Suiker was gezond, en de specerijen bevorderden de spijsvertering. Hypocras kun je zowel verwarmd als gekoeld drinken. Elders op Coquinaria staat een Frans recept voor hypocras uit de veertiende eeuw. De vriendelijk lachende man op het portret hierboven is geschilderd door de Oostenrijkse schilder Franz Lactanz zu Firmian (1712-1786). Hij drinkt rode wijn, maar of dat hypocras is?

Bijna kant & klare hypocras

Fragment van het frontispice van 'De nieuw ontdekte distilleer konst' uit 1736

In de achttiende eeuw werd het kruidenmengsel op voorraad gemaakt, zodat de wijn alleen nog maar gezoet hoefde te worden en op smaak gebracht met een paar lepels van het kruidenextract. Voor dit extract voor hypocras is de Nieuwe vaderlandsche kookkunst gebruikt. Dit kookboek verscheen in de tijd dat de Bataafsche Republiek een vazalstaat van Franrijk was, van 1795 tot 1806. De auteur is anoniem, volgens het titelblad is het kookboek geschreven door ‘twee in dit vak zeer ervarene huishoudsters’. Volgens de voorrede is er veel veranderd in ‘den smaak der spysbereidingen’, de recepten vertegenwoordigen dan ook de ‘tegenwoordigen smaak op de voornaamste tafels, en ook de minderen in rang’. Die vernieuwingen vallen wel mee, want veel recepten zijn terug te voeren op kookboeken die een halve eeuw eerder in druk verschenen. Zo is ook dit extract van ypocras niet nieuw. Het staat al in De volmaakte Geldersche keukenmeyd uit 1756, en nog eerder in een boek over de kunst van het destilleren uit 1736, de Nieuw ontdekte distilleerkonst (complete titel staat in de bibliografie). Dergelijke extracten of essences zijn al te vinden in Franse en Engelse boeken uit de zeventiende eeuw, maar het gaat te ver om dat nu uit te zoeken.

Andere recepten op Coquinaria uit De nieuwe vaderlandsche kookkunst: Pastei met lamskoteletjes, Schorseneren met peterseliesaus, Kweeëngelei, Vla van bitterkoekjens.

Het oorspronkelijke recept

De onderstaande tekst komt uit de Nieuwe vaderlandsche kookkunst, in 1797 in Amsterdam gedrukt bij Johannes Allart. Als je de tekst hardop leest, is het begrijpelijk Nederlands. Denk eraan dat de slinger-s in die tijd alleen gebruikt aan het eind van een woord. Vooraan en in het midden gebruikte men de lange s, die eruit ziet als een f zonder dwarsstreepje. Er staat dus niet ‘zeer fmaaklyk’, maar gewoon ‘zeer smaaklyk’. Als je regelmatig oude (kook)teksten leestm raak je er snel aan gewend. Enkele verouderde woorden: een lood is een gewichtsmaat, 28 gram. Verder is galega galanga ofwel laoswortel.

Moderne bewerking van het recept

Voor een karaf of afsluitbare pot van 5 deciliter; voorbereiding 5 minuten + 6 tot 12 dagen wachten; bereiding 5 minuten + 2 uur wachten. Deze hoeveelheid is genoeg om vier tot zes flessen wijn mee omtoveren tot hypocras.

Karafje met brandewijn en specerijen voor het Extract van Ypocras

Voor 4 tot 6 flessen rode wijn
6 kaneelstokjes
20 gr laoswortel in plakjes
10 gr gemberwortel in plakjes
1 eetl hele class=”ingredient”>kruidnagels
1 eetl hele, class=”ingredient”>zwarte peperkorrels
3,75 dl brandy of cognac 37%

Neem een kleine karaf of glazen pot van ongeveer 5 deciliter, en steriliseer deze.

Kneus de specerijen. Doe brandy of cognac in de karaf, met de specerijen. Doe de stop erop en schud de karaf. Laat minimaal vijf dagen staan, schud elke dag. Volgens het recept moeten de specerijen twaalf dagen trekken. Je kunt laos- en gemberwortel, kruidnagels en peperkorrels eventueel vervangen door poeder. De kaneelstokjes kun je niet vervangen, want kaneelpoeder maakt de vloeistof slijmerig.

Als je hypocras wilt maken, los je 100 tot 150 gram (poeder)suiker op in 1 fles rode wijn. Giet vier eetlepels (60 ml) of meer hypocrasextract uit de karaf door een theezeefje. Doe dat bij de wijn. Laat deze minstens twee uur rusten voordat je de hypocras uitschenkt. Als je gemalen kruiden hebt gebruikt, moet je het extract eerst zeven door bijvoorbeeld een koffiefilter om het helder te krijgen.

Licht gekoeld is deze hypocras het lekkerst.

Ingrediënten

Alle verklaringen van ingrediënten

Laos of galanga

De Alpinia galanga (grote galanga) en Alpinia officinarum (kleine galanga of laos) komen uit Zuid-China. Die laatste heeft een sterkere smaak. Laos is de Indonesische naam van deze specerij, en in Nederland is dat dan ook de naam waaronder galanga vooral bekend is. In de middeleeuwse keuken werd deze specerij vaak gebruikt. Van deze plant wordt, net als bij gember waaraan laos nauw verwant is, de rizoom (horizontaal lopende wortelstok die nieuwe uitlopers kan vormen) gebruikt. De smaak doet ook sterk aan gember denken.

Bibliografie

Genoemde edities zijn in mijn bezit of door mij geraadpleegd. De links verwijzen naar verkrijgbare edities.

  • De volmaakte Geldersche keuken-meyd […]. Henrik Heymans, Nijmegen, 1756. Online via Google Books.
  • I.K.B., Een uytvoerig en omstandig bericht van de nieuw ontdekte distilleer-konst […]. Pieter Aldewereldt, Amsterdam, 1736. Online via Google Books.
  • Nieuwe vaderlandsche kookkunst, Bevattende een volledig en grondig onderricht, om, naar den hedendaagschen smaak, toetebereiden allerleie soorten van spyzen […], door twee in dit vak zeer ervarene huishoudsters. Johannes Allart, Amsterdam, 1797. Facsimile editie uitg. C. de Vries-Brouwers, Amsterdam/Antwerpen, 1976. Online via Delpher.

Dit recept vergezelt het culinair-historische recept dat in Erfgoedcompliment 2021 verschijnt.

Een makkelijk recept voor hypocras
Hypocras is gekruide wijn die al sinds de Middeleeuwen als digestief wordt gedronken. Met dit recept uit de 18de eeuw maak je een kruidenextract op voorraad, zodat je in een handomdraai echte hypocras hebt!
© Auteur Christianne Muusers

Filed Under: 18de eeuw, Nederland, Drank Tagged With: rode wijn, gember, kaneel Gepubliceerd op 7 juli 2021Laatste wijziging 1 oktober 2021

Previous Post: « Gierstpudding uit Senegal
Next Post: Griet met rode bessen »

Primary Sidebar

Het nieuwste historische recept

Het nieuwste historische recept

Pompoenbrood

Het nieuwste moderne recept

Het nieuwste moderne recept

Koffie uit Eritrea

Het excellente kookboek

ISBN 9789056156497, € 29,95

Laat je waardering blijken!

Coquinaria is niet commercieel, alle recepten en informatie zijn vrij toegankelijk. Als je de informatie en recepten op Coquinaria op prijs stelt, is een donatie voor het onderhoud van de website heel welkom! Als dank wordt je doorgeleid naar een extra pagina, die op onregelmatige tijden wordt gewisseld.

Categorieën

  • Keukengerei (11)
  • Basistechniek (88)
  • TIJDVAK (387)
    • Romeins (13)
    • Prehistorie (2)
    • Middeleeuwen (60)
    • 16de eeuw (34)
    • 17de eeuw (30)
    • 18de eeuw (27)
    • 19de eeuw (39)
    • 20ste eeuw (17)
    • Traditioneel (71)
    • Modern (143)
  • HERKOMST (356)
    • Senegal (1)
    • Nederland (100)
    • Arabisch (8)
    • België (8)
    • Canada (1)
    • China (16)
    • Duitsland (11)
    • Engeland (36)
    • Eritrea (1)
    • Frankrijk (49)
    • Griekenland (1)
    • Hongarije (1)
    • India (9)
    • Indonesië (19)
    • Italië (57)
    • Japan (26)
    • Korea (1)
    • Libanon (1)
    • Mauritius (5)
    • Portugal (1)
    • Rusland (7)
    • Schotland (1)
    • Spanje (15)
    • Syrië (1)
    • Thailand (2)
    • Turkije (2)
    • Verenigde Staten (11)
    • Zuid-Korea (1)
    • Zweden (2)
    • Zwitserland (7)
  • GERECHT (387)
    • Lunchgerecht (38)
    • Ontbijt- of brunchgerecht (4)
    • Pasta (19)
    • Snack (45)
    • Voorgerecht (77)
    • Soep (45)
    • Hoofdgerecht (93)
    • Bijgerecht (104)
    • Nagerecht (36)
    • Eenpansmaaltijd (23)
    • Hartig gebak (19)
    • Zoet gebak (40)
    • Drank (15)
    • Condiment (18)
  • DIEET (283)
    • Met vis (pescetarisch) (72)
    • Met vlees (126)
    • Vlees noch vis (vegetarisch) (121)
  • Geen onderdeel van een categorie (1)

Onderwerpen

aalbessen aardappel aardbeien abrikoos amandel amandelen ananas andijvie anijs ansjovis appel artisjok asperge aubergine avocado azijn bamboescheut barbecue basilicum bier bieslook bieten bietengroen bladselderij bleekselderij bloedworst bloem bloembol bloemkool boekweit boerenkool bosui boter bramen broccoli brood bruine bonen cacao cashewnoot citroen cocos courgette cranberry dadel deeg dille doperwtjes dragon druif eend ei erwten frambozen frituur fruit gans garnaal garum gedroogde pruim geelwortel gehakt gember gerst gierst gort granaatappel griet groente haas haring haver hittegolf honing ijs kaas kabeljauw kalfsvlees kaneel kappertjes karnemelk karwij kastanje kerrie kersen kerstmis kervel kip knoflook knolselderij koffie komijn komkommer konijn kool koolraap koriander korianderblad krab kreeft krent kruidnagel kruisbes kwartel kwee lamsvlees laurier lavas lever limoen makreel mandarijn mayonaise maïs melk meloen merg mierikswortel miso mispel mosselen mosterd muffin munt olie olijven oranjebloesemwater oudjaar ovenschotel paddestoelen paling paprika pasen past pasta pastinaak patrijs peer perzik peterselie picknick pinda pistache pompoen postelein prei pruimen pudding rabarber reuzel rijst rivierkreeft rodekool rode peper rode wijn rogge roken rookworst room rozemarijn rozenwater rozijn rozijnen rum rundvlees saffraan salade salie sardine saus schorseneren sereh sesamzaad sherry shii-take sinaasappel sinterklaas sla snoek soja spek sperziebonen spinazie Stamppot steranijs sucade suiker tahoe tamarinde tarwe thee tijm tomaat tonijn tuinbonen ui vanille varkensvlees vastentijd venkel verjus vis vlierbes vlierbloesem walnoot watermeloen wijn wijnruit wild winterkost witlof witte wijn worst wortel yoghurt zalm zeekraal zeewier zout zuring zuurdesem zuurkool zwezerik

RSS RSS feed

  • Pompoenbrood, een recept uit de 17de eeuw 2 oktober 2021
  • Koffie zoals in Eritrea 1 oktober 2021
  • Griet met rode bessen 4 september 2021
  • Een makkelijk recept voor hypocras 7 juli 2021
  • Gierstpudding uit Senegal 27 juni 2021

© Copyright 2002–2023 Christianne Muusers - Coquinaria