• Spring naar de hoofdnavigatie
  • Skip to main content
  • Spring naar de eerste sidebar

Coquinaria

Culinaire geschiedenis, onderzoek en praktijk

  • Welkom
    • Introductie
    • Vraag of opmerking?
    • Het verleden op je bord
    • Updates – Meest recent
    • Kookboekrecensies
    • De Boekenval
    • Coquinaria op instagram
    • RSS Feed
    • Privacy Policy
  • Recepten
    • Bronnen
    • Herkomst
    • Menu
    • Tips & technieken
    • Voedselvoorkeur
    • Nederlandse recepten
    • Ingrediënten
  • Thema’s
    • Bouillon, de basis
    • Deegrecepten – Overzicht
    • Italiaanse pasta
    • Aziatische pasta
    • Ei in de hoofdrol
    • Welk mes voor welk karwei?
    • Palingroken in Kortenhoef
    • Sushiday!
    • Het Coquinaria-dieet
    • Cursus kaasmaken
    • Hoe plan je een etentje?
    • Sinterklaasrecepten
    • Valentijnsdag
    • Coquinaria katten
  • Lezingen
  • Edities kookteksten
    • Edelike spijse
    • Convoluut KANTL Gent 15
      • KANTL Gent 15 vol.2
      • KANTL Gent 15 vol.1
  • Sinterklaasrecepten
  • Engels

Hypocras, een middeleeuws digestief

Hypocras druppelt door de mouw van Hippocrates in een kruik.“Op je gezondheid!”

Sangria, punch en bisschopswijn zijn allemaal nazaten van gekruide wijnen die al in de oudheid, maar vooral in de Middeleeuwen werden gedronken. In die tijd was het gebruikelijk om wijnen te kruiden met specerijen en suiker (dat ook als specerij werd beschouwd) om na de maaltijd de spijsvertering te bevorderen. Een digestiefje dus. Dergelijke wijnen heetten hypocras. Ze zijn niet vernoemd naar de Griekse arts uit de oudheid Hippocrates, maar naar een uitvinding van hem: de mouw van Hippocrates. Die bestond uit een reeks puntzakken die boven elkaar hingen, waardoor vloeistof naar beneden sijpelde. Drink hypocras bij voorkeur gekoeld.

Het oorspronkelijke recept

De tekst van het recept voor hypocras ontbreekt in de editie van Brereton en Ferrier (voor editie zie bibliografie). Dit recept is namelijk een latere, vijftiende-eeuwse toevoeging aan één van de drie nog bestaande manuscripten van de Ménagier (die overigens allemaal uit de vijftiende eeuw stammen, er is geen autograaf van het boek). De toevoegingen aan dit manuscript zijn door J. Pichon in 1847 gedeeltelijk uitgegeven in een appendix bij zijn uitgave van de Ménagier (editie Pichon, deel 2, p.273, zie bibliografie).

Pour faire ung lot de bon ypocras. Prenes une onches de cinamonde nommée longue canelle en pippe, avec unes cloche de gingembre et autant de garingal, bien estampé ensemble, et puis prenez ung livre de bon çuquere: et tout cela broyés ensamble et destrempés avec ung lot du milleur vin de Beaune que pourrés finer et le laissir tremper ungne heure ou deux. Et pus coullés parmy ung chause par plusieurs fois tant qui soit bien cler.
Om een lot goede hypocras te maken. Neem dertig gram cinnamon, genaamd lange pijpkaneel, met een bolletje gember en ook laoswortel en stamp samen fijn. Neem dan een pond goede suiker, wrijf alles samen en vermeng met een lot van de beste wijn van Beaune die u kunt krijgen en laat het één of twee uur trekken. En zeef het dan door een filter meerdere keren totdat het mooi helder is.

 

Moderne bewerking van het recept

In het recept staat expliciet wijn uit Beaune, uit de Bourgogne dus. Neem wijn van redelijk goede kwaliteit, want de hypocras zal nooit beter worden dan de gebruikte wijn: hoofdpijnwijn wordt hoofdpijnhypocras.
Voor één fles wijn; voorbereiding 5 minuten; bereiding 2 uur staan + 15 minuten filteren + enkele dagen rijpen.

Hypocras van de Ménagier de Paris in een replica-glas1½ tl kaneelpoeder
1½ tl gemberpoeder
1½ tl laospoeder
100 gr fijngemalen suiker of poedersuiker
1 fles rode wijn
kaasdoek

Voorbereiding

Als je de specerijen na het maken van de hypocras wilt gebruiken voor het bereiden van middeleeuwse mosterd, doe je de gemalen specerijen in een koffiefilterzakje, dat je dichtvouwt. Als je de mosterd maakt, schraap je met een lepeltje de specerijendrab (want dat is het dan geworden) eruit. Als je de specerijen verder niet gebruikt, kun je ze ook zo in de wijn mengen. Overigens is het dan wel iets moeilijker de wijn helemaal helder te krijgen, hij kan wat troebel blijven. Dit heeft geen gevolg voor de smaak.

Bereiding

Doe wijn, suiker en (het koffiefilter met) specerijen in een glazen kom of karaf en laat afgedekt twee uur staan. Zeef daarna de wijn door een natgemaakte kaasdoek en doe terug in de fles. Zet de fles in de koelkast, want door de suiker kan hij weer gaan gisten. Laat de wijn enkele dagen rusten voordat je hem uitschenkt.

Serveren

In de zomer kan je de wijn gekoeld serveren, maar hij is ook erg lekker als je hem even verwarmt. Bedenk wel dat alcohol vervliegt bij verhitting! In de Middeleeuwen werd hypocras na de maaltijd geserveerd, met wat zoetigheid om te knabbelen.

Elders op deze site staat een Nederlands recept voor Clareit (gekruide rode en witte wijn) uit het begin van de zestiende eeuw.

Bibliografie

Genoemde edities zijn in mijn bezit of door mij geraadpleegd. De links verwijzen naar verkrijgbare edities.

  • G.E. Brereton en J.M. Ferrier, Le Menagier De Paris: A Critical Edition (Oxford, 1981). De editie Le Mesnagier de Paris (Ldp Let.Gothiq.) uit 1994 is een kale versie van de teksteditie van Brereton en Ferrier, met vertaling (in modern Frans) van Karin Ueltschi.
  • Jérôme Pichon, Le Ménagier de Paris, Traité de morale et d’économie domestique […] (Genève, 1847, 2 dln). Complete online facsimilé versie van deze editie: deel 1, deel 2. Reproducties van deel 1 en deel 2 zijn sinds voorjaar 2010 verkrijgbaar. Online versie van de transcriptie van het culinaire gedeelte van deze editie. Online Engelse vertaling van het culinaire gedeelte gebaseerd op deze editie van Janet Hinson.

Een recept voor middeleeuwse gekruide wijn
© Auteur Christianne Muusers

Onderwerp: Middeleeuwen, Frankrijk, Drank Tags: gember, kaneel, suiker, wijn Gepubliceerd op 27 december 2002Laatste wijziging 25 november 2019

Previous Post: « Middeleeuwse mosterd
Next Post: Valse vis »

Primaire Sidebar

Het nieuwste historische recept

Het nieuwste historische recept

Mince pies

Het nieuwste moderne recept

Hete bliksem ofwel maaltijd-appelmoes

Laat je waardering blijken!

Coquinaria is niet commercieel, alle recepten en informatie zijn vrij toegankelijk. Als je de informatie en recepten op Coquinaria op prijs stelt, is een donatie voor het onderhoud van de website heel welkom!

SintSint

De Boekenval

De Boekenval is het boekwinkeltje van Coquinaria, met oudere en nieuwe kookboeken en boeken over eten, maar ook over andere onderwerpen. Soms weet ik niet eens meer hoe ik eraan kwam. Ik heb veel te veel boeken. Kijk op boekwinkeltjes bij De Boekenval.

Categorieën

  • Keukengerei (11)
  • De Boekenval (4)
  • Basistechniek (86)
  • TIJDVAK (364)
    • Romeins (13)
    • Prehistorie (2)
    • Middeleeuwen (60)
    • 16de eeuw (30)
    • 17de eeuw (24)
    • 18de eeuw (24)
    • 19de eeuw (35)
    • 20ste eeuw (16)
    • Traditioneel (61)
    • Modern (142)
  • HERKOMST (329)
    • Schotland (1)
    • Arabisch (10)
    • Zuid-Korea (1)
    • Thailand (2)
    • België (6)
    • Canada (1)
    • China (16)
    • Duitsland (11)
    • Engeland (33)
    • Frankrijk (46)
    • Griekenland (1)
    • India (8)
    • Indonesië (20)
    • Italië (55)
    • Japan (26)
    • Korea (1)
    • Mauritius (5)
    • Nederland (90)
    • Rusland (6)
    • Spanje (12)
    • Verenigde Staten (11)
    • Zweden (2)
    • Zwitserland (7)
  • GERECHT (359)
    • Lunchgerecht (29)
    • Ontbijt- of brunchgerecht (1)
    • Pasta (17)
    • Snack (41)
    • Voorgerecht (71)
    • Soep (45)
    • Hoofdgerecht (89)
    • Bijgerecht (93)
    • Nagerecht (30)
    • Eenpansmaaltijd (23)
    • Hartig gebak (16)
    • Zoet gebak (37)
    • Drank (13)
    • Condiment (17)
  • DIEET (263)
    • Vlees noch vis (vegetarisch) (106)
    • Met vis (pescetarisch) (67)
    • Met vlees (125)
  • Geen onderdeel van een categorie (8)

Onderwerpen

aalbessen aardappel aardbeien abrikoos amandel amandelen ananas andijvie anijs ansjovis appel artisjok asperge aubergine avocado azijn bamboescheut barbecue basilicum bier bieslook bieten bietengroen bladselderij bleekselderij bloedworst bloem bloembol bloemkool boekweit boerenkool bosui boter bramen broccoli brood bruine bonen cacao cashewnoot citroen cocos courgette cranberry dadel deeg dille doperwtjes dragon druif eend ei erwten frambozen frituur fruit gans garnaal garum gedroogde pruim geelwortel gehakt gember gerst gort granaatappel groente haas haring haver hittegolf honing ijs kaas kabeljauw kalfsvlees kaneel kappertjes karnemelk kastanje kerrie kerstmis kervel kip knoflook knolselderij koffie komijn komkommer konijn kool koolraap koriander korianderblad krab kreeft krent kruidnagel kruisbes kwartel kwee lamsvlees laurier lavas lever limoen makreel mandarijn mayonaise maïs melk merg mierikswortel miso mispel mosselen mosterd muffin munt olie olijven oranjebloesemwater oudjaar ovenschotel paddestoelen paling paprika pasen past pasta pastinaak patrijs peer perzik peterselie picknick pinda pistache postelein prei pruimen pudding rabarber reuzel rijst rivierkreeft rodekool rode peper rode wijn rogge roken rookworst room rozemarijn rozenwater rozijn rozijnen rum rundvlees saffraan salade salie sardine saus schorseneren sereh sesamzaad sherry shii-take sinaasappel sinterklaas sla snoek soja spek sperziebonen spinazie steranijs sucade suiker tahoe tamarinde tarwe thee tijm tomaat tonijn tuinbonen ui vanille varkensvlees vastentijd venkel verjus vis vlierbes vlierbloesem walnoot watermeloen wijn wijnruit wild Winterkost witte wijn worst wortel yoghurt zalm zeekraal zeewier zout zuring zuurdesem zuurkool zwezerik

© Copyright 2002–2019 Christianne Muusers - Coquinaria