• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar

Coquinaria

Culinaire geschiedenis, onderzoek en praktijk

  • Welkom
    • Introductie
    • Updates – Meest recent
    • Vraag of opmerking?
    • Het verleden op je bord
    • Het geheim van de keukenmeid
    • Kookboekrecensies
    • Coquinaria op instagram
    • RSS Feed
    • Privacy Policy
  • Recepten
    • Bronnen
    • Herkomst
    • Menu
    • Tips & technieken
    • Voedselvoorkeur
    • Nederlandse recepten
    • Ingrediënten
  • Thema’s
    • Bouillon, de basis
    • Deegrecepten – Overzicht
    • Italiaanse pasta
    • Aziatische pasta
    • Ei in de hoofdrol
    • Welk mes voor welk karwei?
    • Palingroken in Kortenhoef
    • Sushiday!
    • Het Coquinaria-dieet
    • Cursus kaasmaken
    • Hoe plan je een etentje?
    • Sinterklaasrecepten
    • Coquinaria katten
    • Valentijnsdag
    • Kerst recepten
  • Lezingen
  • Edities kookteksten
    • Edelike spijse
    • Convoluut KANTL Gent 15
      • KANTL Gent 15 vol.2
      • KANTL Gent 15 vol.1
  • Vastentijd
  • Engels

Keizerlijke komkommer

Meteen naar het recept

Keizer Tiberius op Capri. Gravure uit de 19de eeuwLekker bij Romeinse tonijn

Plinius de Oudere (23 – 79 nC) beschrijft in zijn encyclopedie Naturalis historia alles wat zich op en rond de Aarde bevindt. Het was oorspronkelijk een omvangrijk werk van 102 boeken; er zijn er slechts 37 bewaard gebleven. Gelukkig zijn de boeken over dieren en planten daar ook bij, zodat we kunnen lezen wat hij over komkommers en meloenen te vertellen heeft. Zo wilde Keizer Tiberius (42 vC – 37 nC) volgens Plinius graag het hele jaar door komkommers kunnen eten. Daarvoor waren er verrijdbare plantenbedden gemaakt die steeds naar de zonnigste plek in de paleistuin werden verplaatst. In de winter lag er een latwerk met spiegelsteen op de bedden. Als zomergewas werden komkommer– en kalabasplanten ook wel omhoog geleid om pergola’s en daken te bedekken. De vruchten bungelden dan naar beneden.

Op de afbeelding zie je keizer Tiberius op Capri, waar hij graag verbleef in de Villa Jovis (Cassel’s Illustrated Universal History, 1882). Hier bedekken druivenranken de pergola.

Wat voor komkommers?

Waarschijnlijk waren ‘onze komkommers’ (Cucumis sativus) al bekend bij de oude Romeinen, maar daar is volgens Andrew Dalby geen archeobotanisch of geschreven bewijs van overgeleverd. De zachte zaden zijn zo vergankelijk dat ze niet bewaard zijn gebleven, en in het begin maakten de Grieken en Romeinen geen onderscheid tussen komkommers en een variant van de suikermeloen, Cucumis melo var. chate, die nu nog soms wordt aangeduid als ‘Italiaanse komkommer’. De vrucht smaakt inderdaad als komkommer, maar dan zonder het ‘bittertje’ dat oorspronkelijk in komkommers aanwezig was. Dat bittertje komt door de toxische stof cucurbitacine C, maar je merkt er alleen nog iets van als je zelf komkommers kweekt. Kijk dan wel uit, want in hoge concentraties (300 mg) is cucurbitacine dodelijk. Maar wees gerust, als je komkommers koopt of de meloenkomkommer kiest, ontbreekt die stof. Bij Vreeken’s Zaden in Dordrecht kun je zaden voor meloenkomkommers bestellen, zij hebben verschillende rassen op voorraad.

Plinius de Oudere

Mijn eerste kennismaking met deze Romein was op de middelbare school. Voor Latijn kregen we het ooggetuigeverslag van zijn neef Plinius de Jongere (61 – 113) over de uitbarsting van de vulkaan Vesuvius in 79 nC ter vertaling voorgelegd. Hij beschrijft in twee brieven onder andere hoe zijn oom aan de kust bij Stabiae (vlak bij Pompeiï) om het leven komt als gevolg van die vulkaanuitbarsting.

Het oorspronkelijke ‘recept’

Dit is geen recept maar een opmerking aan het eind van het hoofdstukje met ’11 remedies met meloenachtigen’. Naturalis historiae, boek 20, hoofdstuk 6. Geciteerd naar de editie van Mayhoff (zie bibliografie).

Coctos deraso cortice ex oleo et aceto ac melle iucundiores esse certum est.
Waarlijk, komkommer, geschild en gekookt met olie, azijn en honing is des te lekkerder.

Moderne bewerking van het recept voor Keizerlijke komkommer

Ik heb niets veranderd aan het recept. Geen kruiden toegevoegd, geen garum. Of je de gewone komkommer wilt gebruiken, een slangkomkommer of de ‘Italiaanse komkommer’, mag je zelf weten. Het idee om warme komkommer te eten is misschien vreemd, maar probeer het eens.
Voor 2 tot 3 personen als bijgerecht; voorbereiding 25 minuten; bereiding 5 minuten.

Gestoofde komkommer naar Plinius de oudere. Foto ©Christianne Muusers1 grote komkommer
zout
½ dl olijfolie
½ dl witte wijnazijn
1 eetl heldere honing

Voorbereiding

Schil de komkommer, snijd in plakken van 1 cm dik, en halveer die. Bestrooi met zout en laat twintig minuten in een vergiet staan. Schud overtollig vocht af en knijp de komkommerstukken voorzichtig een beetje uit.

Bereiding

Verhit olie, azijn en honing in een steelpan, doe de komkommer erin en roer om. Verhit op zacht vuur onder af en toe roeren gedurende drie minuten.

Serveren

Serveer warm als bijgerecht, bijvoorbeeld bij geroosterde tonijn.
Hier staat een recept voor komkommersalade uit de achttiende eeuw.

Ingrediënten

Alle verklaringen van ingrediënten

Spiegelglas. Foto ontleend aan wikipedia.es, gebruiker MidirSpiegelsteen

De Romeinen noemen dit mineraal Lapis specularis. Het is inderdaad zo doorzichtig als glas (zie de foto). De beste spiegelsteen werd in Spanje gewonnen. De platen werden gebruikt als vensterglas, totdat glas populairder werd. De moderne naam is muscoviet (naar vitrum muscovitum, glas uit Moskou). Muscoviet werd in de negentiende eeuw gebruikt als vensterglas voor ovens, vanwege de hittebestendigheid.

Bibliografie

Genoemde edities zijn in mijn bezit of door mij geraadpleegd. De links verwijzen naar verkrijgbare edities.

  • Andrew Dalby, Food in the Ancient World from A to Z. Routledge, 2003. Recensie
  • C. Grocock en S. Grainger, Apicius: A Critical Edition with an Introduction and English Translation, Prospect Books, 2006. Recensie
  • Karl F.Th. Mayhoff, C. Plini Secundi Naturalis historiae liber XXXVII, Libri XVI-XXII. Leipzig, 1892. (link).

Een recept voor gestoofde komkommer van Plinius de oudere
© Auteur Christianne Muusers
Dit recept verscheen – met andere begeleidende tekst – ook in het voorjaarsnummer van diverse .Living-bladen van Rex magazines.

Filed Under: Romeins, Italië, Bijgerecht, Vlees noch vis (vegetarisch) Tagged With: groente, komkommer, honing Gepubliceerd op 18 april 2017Laatste wijziging 17 november 2019

Previous Post: « Tonijn uit de Romeinse tijd
Next Post: Poolse koude soep uit een Russisch kookboek »

Primary Sidebar

Het nieuwste historische recept

Het nieuwste historische recept

Pompoenbrood

Het nieuwste moderne recept

Het nieuwste moderne recept

Koffie uit Eritrea

Het excellente kookboek

ISBN 9789056156497, € 29,95

Laat je waardering blijken!

Coquinaria is niet commercieel, alle recepten en informatie zijn vrij toegankelijk. Als je de informatie en recepten op Coquinaria op prijs stelt, is een donatie voor het onderhoud van de website heel welkom! Als dank wordt je doorgeleid naar een extra pagina, die op onregelmatige tijden wordt gewisseld.

Categorieën

  • Keukengerei (11)
  • Basistechniek (88)
  • TIJDVAK (387)
    • Romeins (13)
    • Prehistorie (2)
    • Middeleeuwen (60)
    • 16de eeuw (34)
    • 17de eeuw (30)
    • 18de eeuw (27)
    • 19de eeuw (39)
    • 20ste eeuw (17)
    • Traditioneel (71)
    • Modern (143)
  • HERKOMST (356)
    • Senegal (1)
    • Nederland (100)
    • Arabisch (8)
    • België (8)
    • Canada (1)
    • China (16)
    • Duitsland (11)
    • Engeland (36)
    • Eritrea (1)
    • Frankrijk (49)
    • Griekenland (1)
    • Hongarije (1)
    • India (9)
    • Indonesië (19)
    • Italië (57)
    • Japan (26)
    • Korea (1)
    • Libanon (1)
    • Mauritius (5)
    • Portugal (1)
    • Rusland (7)
    • Schotland (1)
    • Spanje (15)
    • Syrië (1)
    • Thailand (2)
    • Turkije (2)
    • Verenigde Staten (11)
    • Zuid-Korea (1)
    • Zweden (2)
    • Zwitserland (7)
  • GERECHT (387)
    • Lunchgerecht (38)
    • Ontbijt- of brunchgerecht (4)
    • Pasta (19)
    • Snack (45)
    • Voorgerecht (77)
    • Soep (45)
    • Hoofdgerecht (93)
    • Bijgerecht (104)
    • Nagerecht (36)
    • Eenpansmaaltijd (23)
    • Hartig gebak (19)
    • Zoet gebak (40)
    • Drank (15)
    • Condiment (18)
  • DIEET (283)
    • Met vis (pescetarisch) (72)
    • Met vlees (126)
    • Vlees noch vis (vegetarisch) (121)
  • Geen onderdeel van een categorie (1)

Onderwerpen

aalbessen aardappel aardbeien abrikoos amandel amandelen ananas andijvie anijs ansjovis appel artisjok asperge aubergine avocado azijn bamboescheut barbecue basilicum bier bieslook bieten bietengroen bladselderij bleekselderij bloedworst bloem bloembol bloemkool boekweit boerenkool bosui boter bramen broccoli brood bruine bonen cacao cashewnoot citroen cocos courgette cranberry dadel deeg dille doperwtjes dragon druif eend ei erwten frambozen frituur fruit gans garnaal garum gedroogde pruim geelwortel gehakt gember gerst gierst gort granaatappel griet groente haas haring haver hittegolf honing ijs kaas kabeljauw kalfsvlees kaneel kappertjes karnemelk karwij kastanje kerrie kersen kerstmis kervel kip knoflook knolselderij koffie komijn komkommer konijn kool koolraap koriander korianderblad krab kreeft krent kruidnagel kruisbes kwartel kwee lamsvlees laurier lavas lever limoen makreel mandarijn mayonaise maïs melk meloen merg mierikswortel miso mispel mosselen mosterd muffin munt olie olijven oranjebloesemwater oudjaar ovenschotel paddestoelen paling paprika pasen past pasta pastinaak patrijs peer perzik peterselie picknick pinda pistache pompoen postelein prei pruimen pudding rabarber reuzel rijst rivierkreeft rodekool rode peper rode wijn rogge roken rookworst room rozemarijn rozenwater rozijn rozijnen rum rundvlees saffraan salade salie sardine saus schorseneren sereh sesamzaad sherry shii-take sinaasappel sinterklaas sla snoek soja spek sperziebonen spinazie Stamppot steranijs sucade suiker tahoe tamarinde tarwe thee tijm tomaat tonijn tuinbonen ui vanille varkensvlees vastentijd venkel verjus vis vlierbes vlierbloesem walnoot watermeloen wijn wijnruit wild winterkost witlof witte wijn worst wortel yoghurt zalm zeekraal zeewier zout zuring zuurdesem zuurkool zwezerik

RSS RSS feed

  • Pompoenbrood, een recept uit de 17de eeuw 2 oktober 2021
  • Koffie zoals in Eritrea 1 oktober 2021
  • Griet met rode bessen 4 september 2021
  • Een makkelijk recept voor hypocras 7 juli 2021
  • Gierstpudding uit Senegal 27 juni 2021

© Copyright 2002–2023 Christianne Muusers - Coquinaria