Vlierbloesemlimonade

Zomaar cadeau van de natuur

In mei begint het. Onopvallende struiken in openbaar groen en grote tuinen tooien zich opeens met prachtige grote bloemschermen. Vlierstruiken zijn dat, Sambucus nigra. In het najaar hangen ze vol vruchtjes, vlierbessen. Vogels zijn er dol op. Daarom alsjeblieft, ontdoe om te beginnen vlierstruiken niet van alle bloesem, want anders zijn er straks geen bessen om siroop, wijn of jam van te maken, en als je de bessen plukt, laat dan genoeg hangen voor die vogels. Eerlijk delen!
Van die vlierbessen is later in het jaar ook siroop te maken. En heerlijke vlierbessenmuffins.

De vlier is vanouds een belangrijke plant waaraan allerlei bijgeloof is verbonden. Ria Loohuizen heeft er ooit een leuk boekje over geschreven, Vlier in de fles. (zie bibliografie).

Je komt in kookboeken en op internet veel recepten voor vlierbloesemsiroop tegen. Soms moeten de bloemschermen worden gekookt, en vaak verwerken de receptschrijvers (of receptkopieerders) de hele bloemschermen in plaats van zorgvuldig alléén de bloesem te gebruiken. Dat scheelt wel veel werk, maar de smaak van de siroop is dan veel minder verfijnd. Ook het meekoken van de bloesem gaat volgens mij ten koste van de smaak.
Voor ongeveer anderhalve liter siroop; voorbereiding 15 minuten + tijd om te plukken en schoon te maken; bereiding10 minuten + 3 dagen trekken + 15 minuten zeven van de siroop.

12 vlierbloesemschermen
1 kilo suiker
1 liter water
2 biologische citroenen
20 gr citroenzuur (20 cc ofwel 1 eetl en 1 tl)

Bewaren
flesjes, flessen, potten
sulfiet om de flessen om te spoelen
of soda om de flessen uit te koken

Voorbereiding

Pluk de vlierbloesem op een droge, zonnige dag vroeg in de middag. Het aroma is dan op z’n sterkst. Kies alleen bloemschermen waarvan de bloempjes al uit zijn, maar nog niet uigebloeid, en met zo min mogelijk beestjes. Schudt de schermen voorzichtig, en leg ze tien minuten omgekeerd op een theedoek om insecten de kans te geven te vertrekken. Knip de bloempjes met zo min mogelijk steel af. Een andere methode is de bloemschermen een nacht in een plastic zak in je diepvries leggen, de bloempjes schudden dan zó van de takjes af. Je moet dan wel genoeg ruimte in je diepvries hebben natuurlijk!

Overgiet citroenen met kokend water om de waslaag te verwijderen. Haal de schil van de citroenen met een zesteur (zie plaatje) of fijne rasp, let op dat je het wit niet meeraspt. Pers dan de citroenen uit en zeef het sap door een koffiefilter of vel keukenpapier.
Spoel een schone glazen pot met een inhoud van ongeveer anderhalve liter om met kokend water. Steriliseer ook de deksel van de pot. De pot op de foto is groot, zo eentje waarin twaalf verse geitekaasjes in kruidenolie worden verkocht.

Bereiding

Doe bloesem, citroenrasp en -sap en citroenzuur in de pot. Los de suiker op door het met water aan de kook te brengen, laat vijf minuten doorkoken. Zet de glazen pot in de gootsteen en giet de kokendhete suikersiroop in de pot op de vlierbloesems. Sluit de pot meteen af en laat rustig afkoelen. Als de inhoud helemaal is afgekoeld, licht schudden en dan in de koelkast zetten. Laat drie dagen staan, schud elke dag even om (laat de pot wel dicht). Het kan zijn dat er toch nog een enkel klein insectje in de pot drijft. Geen paniek, je zeeft dat er straks toch uit, en het heeft geen invloed op de smaak.
Bewaren – Neem voldoende potten of flessen om de siroop in te bewaren. Verwacht je het vaak of in grote hoeveelheden te gebruiken, dan kun je wijnflessen gebruiken. Maar voor af en toe, of om cadeau te geven, kun je beter kleinere flessen gebruiken.  Zorg ervoor dat alle spullen die je gebruikt brandschoon zijn. Spoel de lege, schone flessen die je wilt gebruiken om met kokend water en een mespunt sulfiet. Spoel goed na met kokend heet water en laat uitwalmen. Een alternatief is uitkoken met sodawater, maar dan krijg je wel witte aanslag op het glas. Nu zeef je de siroop door een zeef met keukenpapier of een koffiefilter. Giet de siroop in de wijnflessen en sluit deze af met een schoongemaakte draaidop of een kurk of een rubber dop (ook allemaal goed schoon). Bewaar de vlierbloesemsiroop in het donker, en geopende flessen in de koelkast.

Serveren

Het recept is voor een siroop, dus die drink je niet puur. Je lengt de siroop aan, afhankelijk van je smaak en de gebruikte combinatie, in een verhouding van 1:4 tot 1:8 met (koolzuurhoudend) water of met droge witte wijn. Ook prosecco en champagne kunnen op smaak worden gebracht met deze siroop. Gebruik je wijn of champagne, dan heb je een variant gemaakt van de bekende apertief-cocktails Kir en Kir Royal. Helemaal mooi is het natuurlijk om een klein plukje vlierbloesem te laten drijven in het glas (zo dronk ik een vlierbloesemcocktail geserveerd door Jan van de Kreeke van de Hoge Hotelschool in Den Haag). Welke combinatie je ook kiest, serveer deze gekoeld.
En over gekoeld gesproken: je kunt de aangelengde siroop ook invriezen als ijslollie, of er met gelatine een mooie gelei van maken voor bij een dessert. Doe er dan ook wat plukjes vlierbloesem in. Bijzonder en lekker: met een ijsmachine sorbet- of roomijs draaien van de vlierbloesemsiroop.

Ingrediënten

Alle verklaringen van ingrediënten

Citroenzuur

Een zwak organisch zuur dat natuurlijk vooral in citrusvruchten voorkomt, maar ook in andere groenten en vruchten voor. Het is ook bekend als E330, een van de niet-enge E-nummers. Nee, citroenzuur veroorzaakt géén kanker! Je kunt het kopen bij een goede drogist en handelaren in spul om bier te brouwen en wijn te maken. Citroenzuur wordt verkocht (door een goede drogist) als witte kristallen en lijkt sprekend op suiker. Berg het op met een duidelijk etiket op de verpakking, en zet het buiten bereik van kinderen. In pure vorm of hoge concentratie kan het huid- en oogirritatie veroorzaken. Overmatige consumptie van citroenzuur kan het gebit aantasten. Ik vermeld dit niet om te waarschuwen voor deze vlierbloesemsiroop, maar voor de grote hoeveelheden frisdrank (al dan niet ‘suikervrij’) die door sommigen worden geconsumeerd. Overmaat is nooit goed.
Overigens wordt citroenzuur onder andere ook gebruikt in voedingssupplementen, in wasmiddelen en schoonmaakmiddelen, in bruistabletten voor in bad, en het is volledig biologisch afbreekbaar en niet schadelijk voor het milieu.

Soda

In de keuken werd kristalsoda vroeger gebruikt als reinigingsmiddel (met zand, zeep en soda deed je het hele huis). Het is een traditioneel middel om wondjes te ontsmetten. In de voedingsindustrie wordt het ook gebruikt, als rijsmiddel, stabilisator, antiklontermiddel en zuurregelaar (E 500).

Sulfiet

Zoutverbinding die het sufiet-ion bevat (SO₃^2- voor de scheikundig onderlegden). Wordt vooral gebruikt als conserveringsmiddel in voedsel (E-nummers 221 t/m 228), bij hogere concentraties of overgevoeligheid leidt het tot fysieke klachten (asthma-patiënten), en in zeldzame gevallen kan een extreme reactie (anafylaxie, bij aspirine-allergie) optreden. Dus geen stof om lichtvaardig mee om te gaan. In de wijn- en bierbereiding is het een onmisbaar middel om de gebruikte spullen te ontsmetten. Spoel alles goed na met kokend water om alle sporen van sulfiet te verwijderen.

Bibliografie

Genoemde edities zijn in mijn bezit of door mij geraadpleegd. De links verwijzen naar verkrijgbare edities.

• Ria Loohuizen, Vlier in de fles. Traditie en toepassing van de vlierboom (Atlas, 2002). Alleen nog tweedehands verkrijgbaar, maar de Engelse vertaling is wel te koop, The elder, in myth, history and cookery.

Het recept voor heerlijke vlierbloesemsiroop
Als je erop let, zie je overal vlierstruiken. In mei en juni bloeien ze. Van die vlierbloesem kun je heel simpel een heerlijke en bijzondere siroop maken
© Auteur Christianne Muusers